Rritja e çmimeve të naftës do të jetë shkatërruese për ekonominë globale dhe mirëqenien e miliarda njerëzve.
Pavarësisht nëse dikush pajtohet me vlerësimet e tij, ato gjithmonë kanë një bazë dhe gjithmonë shërbejnë si një paralajmërim për politikëbërësit që të ndërmarrin veprime…
Arsyeja për ekonomistin e njohur Nouriel Roubini, i cili në artikullin e tij në Project Syndicate i referohet konfliktit irano-izraelit, si dhe parashikon përshkallëzim dhe shkatërrim.
Siç thekson ai, në këtë kontekst, “politikbërësit dhe menaxherët e riskut ekonomik mund të shpresojnë për më të mirën, por duhet të përgatiten për më të keqen”.
Në veçanti, pikëpamja mbizotëruese pas sulmit të fundit të Izraelit ndaj instalimeve ushtarake iraniane në hakmarrje për sulmin me raketa balistike të Iranit ndaj Izraelit është se, rreziku i përshkallëzimit të mëtejshëm është frenuar.
Vërejtjet e liderit suprem të Republikës Islamike treguan se Irani mund të mos përgjigjet dhe tregjet financiare dukej se pajtoheshin me çmimin e naftës, menjëherë pas sulmeve izraelite (pavarësisht nga një rritje e lehtë pasuese për shkak të deklaratave të mëtejshme nxitëse nga disa komandantë të ushtrisë iraniane) ulej me 5%, siç raporton bankingnews.gr
Megjithatë, kjo pikëpamje është ndoshta e gabuar, vëren Nouriel Roubini.
Vlerësimi i Izraelit për shkallën e kërcënimit të paraqitur nga Irani ka ndryshuar në mënyrë dramatike muajt e fundit.
Nuk është vetëm pikëpamja e kryeministrit Benjamin Netaniahu dhe aleatëve të tij të djathtë që është ngurtësuar.
Udhëheqësit e shquar të opozitës së qendrës së majtë si Benny Gantz dhe Yair Lapid argumentojnë gjithashtu se Izraeli duhet të shkojë më tej.
“Pavarësisht nëse dikush pajtohet me vlerësimin e Izraelit apo jo, izraelitët pajtohen se regjimi iranian përbën një kërcënim të drejtpërdrejtë, të qartë dhe të afërt.
Me përfaqësuesit e Iranit (Hamas, Hezbollah, Houthi dhe milicitë shiite në Irak dhe Siri) që vazhdojnë të sulmojnë Izraelin, udhëheqësit izraelitë kanë arritur në përfundimin se ata duhet ta trajtojnë problemin në rrënjë.
Kjo mund të nënkuptojë shënjestrimin e objekteve bërthamore iraniane dhe vrasjen e udhëheqësve më të lartë ushtarakë dhe politikë të regjimit, siç ka bërë tashmë Izraeli me Hamas-in dhe Hezbollah-un.
Duke shkatërruar udhëheqjen e Hezbollah-ut dhe duke neutralizuar shumë nga aftësitë e tij sulmuese, izraelitët kanë degraduar ndjeshëm aftësinë parandaluese të Iranit”, vëren ekonomisti në analizën e tij dhe vazhdon:
“Për shkak të këtij ndryshimi radikal në ekuilibrin e fuqisë, Irani ka vetëm një opsion efektiv për të penguar Izraelin, tani që edhe raketat e tij balistike dhe armët e tjera nuk kanë arritur të shkaktojnë dëme të konsiderueshme: të zhvillojë menjëherë aftësinë e tij bërthamore.
Meqenëse Izraeli e konsideron Iranin një kërcënim ekzistencial, ai nuk ka zgjidhje tjetër veçse të sulmojë objektet bërthamore të Iranit (si dhe udhëheqjen iraniane) përpara se Irani të arrijë të ndërtojë një bombë bërthamore”.
Më tej, sulmet ajrore izraelite janë shumë të mundshme, pavarësisht nga kufizimi që Irani mund të tregojë.
Një fitore e Trump në zgjedhjet presidenciale në SHBA mund t’i japë Izraelit “dritën jeshile” për të sulmuar Iranin, ndërsa një fitore e Kamala Harris nuk do ta pengojë Izraelin të përballet me atë që e sheh si një kërcënim ekzistencial.
Nëse Izraeli fillon të përshkallëzojë gradualisht sulmet e tij ndaj Iranit, çdo administratë amerikane do të vazhdojë ta mbështesë atë, drejtpërdrejt ose tërthorazi.
Nëse Izraeli ka aftësitë për të shkatërruar programin bërthamor të Iranit, ose për të nxitur ndryshimin e regjimit, është e parëndësishme, madje edhe dëmtimi i kufizuar në objektet bërthamore të Iranit do të zmbrapste ambiciet e tij bërthamore për disa vite dhe do të krijonte frenimin që dëshiron Izraeli.
Përshkallëzimi
Sipas Rubini, potenciali për përshkallëzim në javët dhe muajt e ardhshëm do të thotë se do të ketë rreziqe ekonomike dhe financiare për të menaxhuar.
Një sulm mjaft i madh izraelit ndaj Iranit mund të prishë seriozisht prodhimin dhe eksportet e energjisë të Gjirit.
Nëse Irani dëshpërohet, ai do të përpiqet të minojë Gjirin dhe të bllokojë Ngushticat e Hormuzit, duke goditur objektet e naftës të Arabisë Saudite.
Në këtë skenar, bota do të përjetojë tronditje disinflacioniste të ngjashme me ato që pasuan Luftën e Yom Kippur të vitit 1973 dhe Revolucionin iranian të vitit 1979.
Rritja e çmimeve të naftës do të ishte shkatërruese për ekonominë globale dhe mirëqenien e miliarda njerëzve, ndaj politikëbërësit duhet të marrin parasysh masat për të zbutur goditjen.
Do të ishte e dobishme nëse një konflikt i madh do të ishte sa më i shkurtër që të jetë e mundur, Izraeli do ta godiste Iranin jashtëzakonisht fort dhe saktësisht, por jo për muaj të tërë, në periudhë të gjatë kohore.
Minahedhës (si ato të operuara nga Japonia) do të vendosen menjëherë për të pastruar Gjirin sa më shpejt që të jetë e mundur. Përveç kësaj, Shtetet e Bashkuara do t’i ofrojnë Arabisë Saudite teknologji të avancuara të mbrojtjes, si sistemet shtesë kundër raketave Patriot, për të minimizuar rrezikun e dëmtimit të vendburimeve të naftës.
Dhe Mbretëria do të rrisë masivisht prodhimin dhe eksportet e naftës nga kapaciteti i saj i tepërt për të zbutur çdo rritje të çmimeve globale, ndërsa SHBA dhe fuqitë e tjera do të përdorin rezervat strategjike të naftës për të zbutur ndikimin.
Gjithashtu, qeveritë e përparuara dhe të tregjeve në zhvillim mund të ofrojnë subvencione për konsumatorët e energjisë, të tilla si ato që jepen pas rritjes së çmimeve pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, në vitin 2022. Bankat qendrore do t’i përgjigjen çdo goditjeje disinflacioniste duke i mbajtur normat e interesit të qëndrueshme, apo edhe duke i ulur ato.
Me pritjet e inflacionit të ankoruara mirë (ndryshe nga vitet 1970), bankat qendrore nuk duhet të reagojnë duke shtrënguar politikën në përgjigje të një goditjeje që do të jetë e përkohshme (që do të zgjasë disa muaj, apo më shumë).
“Sigurisht, duke pasur parasysh se një sulm në shkallë të plotë izraelite ndaj Iranit do të ishte jashtëzakonisht i rrezikshëm, një administratë e Harris nuk do të dëshironte që kjo të ndodhte.
Përveç implikimeve globale ekonomike dhe financiare, dështimi për të shkatërruar objektet bërthamore të Iranit do të forconte vendosmërinë e regjimit islamik për të zhvilluar armë.
Nga ana tjetër, suksesi mund të sjellë përfitime të rëndësishme.
Regjimi iranian, një burim i përhershëm i paqëndrueshmërisë së konsiderueshme në Lindjen e Mesme, do të dobësohej ndjeshëm, dhe nëse Irani dobësohet, do të dobësohen edhe përfaqësuesit e tij.
Në të vërtetë, një revolucion popullor në Iran pas sulmeve të mëdha izraelite nuk mund të përjashtohet.
Regjimi është tashmë i dobët, jopopullor dhe i urryer nga shumica e iranianëve.
Nëse bie, do të përmirësonte kushtet për një armëpushim në Gaza, për një normalizim të marrëdhënieve Izrael-Saudi dhe, në fund të fundit, për një zgjidhje me dy shtete në Lindjen e Mesme.
Shkurtimisht, një sulm Izraelit ndaj Iranit është një strategji me rrezik të lartë dhe me shpërblim të lartë që mund të çojë ose në katastrofë ekonomike globale, ose në një riformësim të Lindjes së Mesme për mirë.
Të paktën kështu e shohin izraelitët.
Pavarësisht nëse dikush pajtohet me vlerësimin e tyre, përshkallëzimi i konfliktit është shumë i mundshëm”.
