Çfarë tregon rritja e shpejtë e shpenzimeve ushtarake?
Shpenzimet ushtarake po rriten me ritmin më të shpejtë që nga fundi i Luftës së Ftohtë, duke sinjalizuar një ndryshim themelor në prioritetet gjeopolitike të botës perëndimore. Ndërsa buxhetet e mbrojtjes po rriten në mënyrë marramendëse, investimet në fuqinë “e butë” – siç janë ndihma ndërkombëtare dhe diplomacia – po bien në mënyrë dramatike, duke krijuar një botë potencialisht më të rrezikshme.
Në vitin 2024, shpenzimet ushtarake globale u rritën me 9.4%, duke arritur totalin më të lartë të regjistruar ndonjëherë (sipas SIPRI).
Në të kundërt, ndihma zyrtare për zhvillim nga donatorët më të pasur në botë (OECD) ra me 9% në të njëjtin vit, me shkurtime të mëtejshme që priten.
Për herë të parë në pothuajse 30 vite, SHBA-të, Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Gjermania ulën njëkohësisht fondet për agjencitë e tyre të zhvillimit.
Trendi është i qartë, qeveritë po zhvendosin burimet financiare, nga diplomacia dhe ndihma, drejt fuqizimit ushtarak.
Erozioni i Instinktit Diplomatik
Ky ndryshim sinjalizon, sipas ish Sekretarit të Shtetit Andrew Mitchell, se Perëndimi ka “harruar” mençurinë e udhëheqësve të tillë si Harold Macmillan dhe John F. Kennedy, të cilët theksuan se “dialogu është më i mirë se lufta”.
Krasitja e trupave diplomatikë
Administrata Trump ka udhëhequr me shkurtime për Departamentin e Shtetit dhe Agjencinë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), duke ngrirë miliarda dollarë ndihmë të huaj.
Në Europë, vende të tilla si Mbretëria e Bashkuar (me vendimin e Keir Starmer), Holanda, Franca dhe Finlanda po zvogëlojnë buxhetet e tyre të ndihmës për zhvillim, ndërsa forcojnë ushtritë e tyre. Edhe Shërbimi Europian i Veprimit të Jashtëm (EEAS) i BE-së po zvogëlon rrjetin e zyrave të tij.
Pasojat Gjeopolitike
Analistët paralajmërojnë se kjo strategji ka pasoja serioze. Ndërsa Perëndimi tërhiqet nga ndihma dhe diplomacia, shtetet armiqësore të tyre (Rusia, Kina, Turqia) po ndërhyjnë për të mbushur boshllëqet e ndikimit në Afrikë dhe Azi, duke i kthyer vendet ish miqësore, kundër Perëndimit.
Ky trend kërcënon ta bëjë botën një vend shumë më të rrezikshëm. Rritja e shpenzimeve ushtarake nga Rusia (rritje prej 38% deri në vitin 2024) dhe nga Kina (rritje prej 7%) tregon një garë të re armatimesh.
Disa argumentojnë se fuqia ushtarake është një pengesë e nevojshme (“Paqe përmes Forcës”), ndërsa të tjerë kanë frikë se gara e armatimeve çon në mënyrë të pashmangshme në konflikt, duke injoruar mësimet e luftërave të kaluara. Dilema kryesore, duke pasur parasysh burimet e kufizuara, mbetet ajo se, si të financohen prioritetet e mbrojtjes pa sakrifikuar fuqinë e diplomacisë.
