Me samitin e OKB-së që zhvillohet pas pak ditësh, shumica dërrmuese e publikut nuk e ka idenë se qeveritë e botës janë gati të nënshkruajnë të ashtuquajturin “Pakti për të Ardhmen”.
Samiti, i cili do të zhvillohet më 22 dhe 23 shtator, është planifikuar të paktën që nga viti 2022 pas thirrjeve të përsëritura të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Antonio Guterres për të zhvendosur burimet financiare në përfundimin e shpejtë të objektivave të Axhendës 2030, të vendosura nga OKB në vitin 2015.
Në datat 22 dhe 23 shtator, shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara do të mblidhen në New York, në selinë e OKB-së, për Samitin historik të së Ardhmes për të nënshkruar “Paktin për të Ardhmen”. Ky dokument pritet të përshpejtojë rrënjësisht përpjekjet drejt përfundimit të “Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm” (SDG) të OKB-së dhe Axhendës 2030.
Samiti i së Ardhmes zhvillohet gjatë sesionit të 79-të të Asamblesë së Përgjithshme vjetore të OKB-së.
Edhe pse ky takim historik është e sigurtë se do të prekë shumicën e popullsisë së botës, ai ka marrë shumë pak mbulim nga mediat e korporatave dhe pothuajse asnjë mbulim nga mediat e pavarura. Një çështje që ka marrë mbulim të zakonshëm lidhet me 77 laureatë të Nobelit dhe liderë botërorë që nënshkruan një letër, që protestonte kundër heqjes së referencave për lëndët djegëse fosile, nga Pakti për të Ardhmen. Raportet u rivendosën më vonë pasi letra u bë publike.
Debati për lëndët djegëse fosile përshtatet me narrativën e OKB-së për dënimin e afërt që lidhet me ndryshimet klimatike. Është ky paniku rreth ndryshimeve klimatike që ka çuar në thirrjen e Samitit të së Ardhmes dhe thirrjet për të forcuar infrastrukturën e OKB-së.
Tema e Samitit “Zgjidhjet transnacionale për një të nesërme më të mirë”, ilustron objektivin e këtij takimi. Kjo do të thotë, një shtysë për të forcuar, madje edhe për të riformuar OKB-në, për t’u marrë më mirë me krizat që duken se vijnë në vitet e ardhshme.
Kombet e Bashkuara fokusohen në emergjenca të ndryshme të mundshme planetare, si ndryshimi i klimës, lufta, humbja e biodiversitetit dhe degradimi i mjedisit. OKB-ja pretendon se këto kriza të mundshme janë shumë të mëdha për t’u përballur vetëm me një shtet-komb dhe për këtë arsye do të kërkojnë bashkëpunim dhe organizim më të madh midis shteteve anëtare të OKB-së.
“Ne e pranojmë se sistemi shumëpalësh dhe institucionet e tij, të përqendruara në Kombet e Bashkuara dhe Kartën e tij, duhet të forcohen për të vazhduar me botën në ndryshim. Ato duhet të jenë të përshtatshme për të tashmen dhe të ardhmen, efikase dhe të afta, të mbrojtura nga e ardhmja, të drejta, demokratike, të barabarta dhe përfaqësuese të botës së sotme, gjithëpërfshirëse, të ndërlidhura dhe ekonomikisht të qëndrueshme”, thuhet në draftin e fundit të Paktit për të Ardhmen.
Siç ka raportuar tashmë The Last American Vagabond (TLAV), Samiti i Ardhshëm pritet të përfshijë gjithashtu thirrje për të riformuar OKB-në në atë që është quajtur “OKB 2.0”.
Goditjet botërore kërkojnë qeverinë botërore
Drafti i tretë i Paktit për të Ardhmen u publikua më 27 gusht dhe aktualisht është duke u shqyrtuar nga vendet anëtare të OKB-së. Ky plan vazhdon diskutimin rreth “goditjeve globale” dhe sesi këto goditje do të kërkojnë një përgjigje globale.
Për shembull, një pjesë e titulluar “Ne do të forcojmë reagimin ndërkombëtar ndaj goditjeve komplekse globale”, thekson se ekziston nevoja për një “përgjigje ndërkombëtare të koordinuar dhe shumëdimensionale ndaj goditjeve komplekse globale dhe rolit qëndror të Kombeve të Bashkuara në këtë kontekst”.
Kombet e Bashkuara përkufizojnë “goditjet komplekse globale” si ngjarje që “kanë ndërprerë zhvillimin dhe kanë sjellë pasoja negative për një pjesë të konsiderueshme të vendeve dhe popullsisë së botës”. Këto goditje do të kërkonin një “përgjigje shumëdimensionale me shumë palë të interesuara dhe të gjithë qeverive, të gjithë shoqërisë”.
Dokumenti thekson se “konflikti i armatosur” nuk është një “goditje globale” komplekse, por mund të çojë në “efekte shumësektoriale”.
Këto goditje të mundshme do të kërkonin aktivizimin e “platformave të urgjencës”, të cilat mund t’i japin OKB-së autoritet më të madh për t’iu përgjigjur këtyre emergjencave të dukshme. Dokumenti thotë se OKB-ja do t’u paraqesë shteteve anëtare “protokolle për mbledhjen dhe funksionimin e platformave të urgjencës bazuar në qasje fleksibël për të adresuar një sërë goditjesh të ndryshme komplekse globale”.
Ndërkohë që OKB-ja pretendon se këto platforma emergjente “do të mblidhen vetëm për një periudhë të kufizuar kohore” dhe nuk do të jenë një institucion ose ente të përhershëm në lidhje me sovranitetin kombëtar, kritikët e OKB-së kanë frikë se këto platforma emergjente do të shfrytëzohen dhe përdoren për të t’i dhënë OKB-së kompetenca të reja ligjore.
TLAV ka deklaruar më parë se thirrjet për një platformë emergjente janë të ngjashme me thirrjet për OKB për të shpallur një emergjencë globale. Organizatat e lidhura me OKB-në, si Komiteti i Qeverisjes Klimatike (CGC), kanë bërë thirrje për një deklaratë të tillë vitin e kaluar.
Në fund të nëntorit 2023, pak para fillimit të Konferencës së OKB-së për Ndryshimet Klimatike COP28, Komisioni për Qeverisjen Klimatike publikoi një raport të titulluar: Qeverisja e Urgjencës Tonë Planetare. Në këtë raport, CGC vazhdon mbështetjen e saj për përditësimin e ideve tona rreth qeverisjes.
Ne mund ta gjurmojmë thirrjen për një emergjencë planetare tek grupi famëkeq, por i errët, Klubi i Romës. Raporti i CGC-së i nëntorit 2023 thekson më tej se besimi në një “multikrizë”, “njihet në punën e Klubit të Romës për Planin Global të Kontigjencës”. Ky raport për Klubin e Romës zbulon edhe një arsye tjetër pse publiku duhet të shqetësohet për shtytjen për një emergjencë planetare dhe pretendimet për kapërcim të kufijve planetarë.
Klubi i Romës po bën thirrje që një emergjencë planetare të shpallet të paktën që në vitin 2019 me publikimin e “Planit të Emergjencës Planetare”. Raporti do të përditësohej në gusht 2020, pas fillimit të Covid. Plani i Emergjencës i Klubit të Romës përshkruhet si një “udhërrëfyes për qeveritë dhe palët e tjera të interesuara për të transformuar shoqëritë dhe ekonomitë tona për të rivendosur ekuilibrin midis njerëzve, planetit dhe prosperitetit”.
Në fund të fundit, shtytja për një platformë emergjente nën Paktin e së Ardhmes synon të përforcojë idenë se njerëzimi po përballet me një emergjencë planetare, e cila kërkon rritjen e ndikimit dhe autoritetit të OKB-së. Dokumenti i shmang termin botë ose qeveri botërore, në vend të kësaj preferon termin qeverisje shumëpalëshe ose globale, por rezultati është i njëjtë: një strukturë Kombesh të Bashkuara me fuqi më të madhe për të vepruar dhe për t’i detyruar shtetet kombëtare që të respektojnë dekretet e saj.
Për shembull, në një seksion të titulluar “Transformimi i Qeverisjes Globale”, dokumenti i OKB-së përshkruan “Aksionin 41”:
“Ne do të transformojmë qeverisjen globale dhe do të rigjallërojmë sistemin shumëpalësh për të përballuar sfidat dhe për të kapur mundësitë e së sotmes dhe të së nesërmes”.
Seksioni vazhdon të përshkruajë mënyra të shumta në të cilat “Pakti për të Ardhmen” synon të transformojë dhe fuqizojë OKB-në për të adresuar emergjencat me të cilat përballet planeti.
Reset – Rinisja e Sistemit Financiar
Drafti i fundit i “Paktit për të Ardhmen” përshkruan gjithashtu mënyra specifike në të cilat “arkitektura financiare ndërkombëtare” duhet të reformohet për “të mbështetur në mënyrë të drejtë vendet gjatë goditjeve sistemike dhe për ta bërë sistemin financiar më të qëndrueshëm”.
Në mënyrë të veçantë, seksioni 82 thotë se “frekuenca dhe intensiteti në rritje i goditjeve ekonomike globale” ka ngadalësuar progresin drejt përfundimit të SDG-ve të OKB-së. Zgjidhja, sipas Paktit, është “njohja e rolit të të Drejtave Speciale të Tërheqjes (SDR) në forcimin e rrjetit global të sigurisë financiare në një botë të prirur ndaj goditjeve sistemike”.
SDR-të nuk konsiderohen si monedhë, por përkundrazi konsiderohen si “asete rezervë”, të cilat lejojnë vendet anëtare të FMN-së të shkëmbejnë SDR-të për një monedhë të mbajtur nga anëtarët e FMN-së. Është interesante se studiuesi i pavarur James Corbett paralajmëroi për mundësinë që SDR-të të bëhen një “monedhë rezervë globale” që në vitin 2013.
“Pakti për të Ardhmen” e bën të qartë se SDR-të me të vërtetë do të luajnë një rol të rëndësishëm në transformimin e sistemit financiar ndërkombëtar.
“Ne mirëpresim angazhimet për të rinegociuar mbi 100 miliardë dollarë SDR në vendet në zhvillim, ndërsa theksojmë urgjencën e zbatimit të këtyre angazhimeve ndaj vendeve në zhvillim sa më shpejt të jetë e mundur”, thuhet në plan.
Drafti thekson gjithashtu se OKB-ja do t’u bëjë thirrje shteteve “të vazhdojnë të eksplorojnë opsionet për rishpërndarjen vullnetare të të paktën gjysmës së shumës së SDR-së nga ndarja e vitit 2021, duke përfshirë përmes bankave shumëpalëshe të zhvillimit, duke respektuar kuadrin ligjor përkatës dhe ruajtjen e natyrës të mjeteve rezervë të të drejtave të veçanta të tërheqjes”.
Rekomandime të mëtejshme të planit përfshijnë inkurajimin e Fondit Monetar Ndërkombëtar për të “eksploruar të gjitha opsionet për të vazhduar forcimin e rrjetit global të sigurisë financiare” për të ndihmuar vendet në zhvillim t’i përgjigjen “goditjeve makroekonomike”.
Në kuadër të “Aksionit 55” thuhet: “Do të përshpejtojmë reformën e arkitekturës financiare ndërkombëtare në mënyrë që ajo të përballet me sfidën e ndryshimeve klimatike”.
Pakti përmend përsëri Bankat Shumëpalëshe të Zhvillimit, duke u bërë thirrje këtyre institucioneve të “rrisin disponueshmërinë, aksesin dhe ndikimin e financimit të klimës në vendet në zhvillim” dhe të mbështesin këto vende ndërsa zhvillojnë strategji për të luftuar ndryshimet klimatike.
Ka shumë seksione në plan me referenca për këto banka dhe nevojën e tyre për “të mobilizuar financime shtesë” për të mbështetur “përshtatjen dhe zhvillimin dhe përdorimin e teknologjive të energjisë së rinovueshme dhe efikasitetit të energjisë”.
Dokumenti i përmend në mënyrë të përsëritur këto “Banka Zhvillimi Shumëpalëshe” dhe është e qartë se ato do të jenë një pjesë e rëndësishme e sistemit OKB 2.0. TLAV do t’i eksplorojë këto institucione në raportet e ardhshme.
Qëllimi i deklaruar i reformimit të sistemit financiar ndërkombëtar për të financuar SDG-të dhe Axhendën 2030 i bën jehonë vërejtjeve të fundit të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Antonio Guterres, ku ai bëri thirrje për një “moment të ri të Bretton Woods”, duke iu referuar marrëveshjes famëkeqe ndërkombëtare të vitit 1944 që themeloi FMN-në. Takimi i Bretton Woods miratoi gjithashtu rregulla për të rregulluar marrëdhëniet monetare midis shteteve të pavarura, duke përfshirë kërkesën që çdo komb të garantojë konvertueshmërinë e monedhave të tij në dollarë amerikanë.
Guterres vuri në dukje se në vitin 2022 FMN-ja ndau 650 miliardë dollarë në SDR, me shtetet e Bashkimit Europian që morën 160 miliardë dollarë në SDR dhe vendet afrikane vetëm 34 miliardë dollarë.
Përveç kësaj, një dokument i Samitit të Ardhshëm të OKB-së me titull “Çfarë do të japë ai që kërkon një sistem financiar global që funksionon për të gjithë?”
“Një arkitekturë financiare ndërkombëtare e transformuar është e përshtatshme për qëllimin, më gjithëpërfshirëse, më e drejtë, përfaqësuese, efikase dhe elastike, e përgjegjshme ndaj botës sot dhe jo siç dukej pas Luftës së Dytë Botërore. Kjo arkitekturë investon paraprakisht në SDG-të, veprimet klimatike dhe gjeneratat e ardhshme.”
Këto thirrje pasqyrojnë thirrje të ngjashme të bëra gjatë “Samitit për një Pakt të Ri Global Financimi” mbajtur në Paris, Francë në qershor 2023. Samiti, i kryesuar nga Presidenti francez Emmanuel Macron, mirëpriti 50 krerë shtetesh, përfaqësues të OJQ-ve dhe organizatave të shoqërisë civile diskutuan përpjekjet për të rivendosur sistemin financiar ndërkombëtar në kontekstin e promovimit të vazhdueshëm të Axhendës 2030 dhe objektivave Neto Zero.
Qeveria franceze tha se qëllimi i takimit ishte “ndërtimi i një kontrate të re midis Veriut dhe Jugut [botëror]”, e cila do t’i pajiste më mirë kombet për të luftuar varfërinë dhe ndryshimet klimatike. Në Samit morën pjesë presidenti amerikan Joe Biden, kancelari gjerman Olaf Scholz, kryeministri britanik Rishi Sunak dhe presidenti brazilian Luiz Inacio Lula da Silva. Përveç krerëve të shteteve, Samiti u organizua me mbështetjen e Fondacioneve të Shoqërisë së Hapur, Fondacionit Bill dhe Melinda Gates dhe Fondacionit Rockefeller, ndër të tjera.
Bazuar në këto deklarata të mëparshme të OKB-së dhe planin e “Paktit për të Ardhmen”, është e qartë se rivendosja e sistemit financiar është një element kritik i planeve të tyre.
Nëse ka ndonjë shans për të parandaluar nënshkrimin e “Paktit të së Ardhmes”, krijimin e platformave të emergjencës dhe shpalljen e mundshme të një gjendjeje planetare të jashtëzakonshme, ne duhet ta përhapim fjalën dhe të vëmë në lëvizje opozitat e qeverive, shteteve për të reaguar.
