Ata që kanë interes për konfliktin dhe të ardhmen e vendit janë, nga njëra anë, Rusia dhe Irani, që mbështetën Assadin dhe nga ana tjetër, SHBA-të dhe Turqia, të cilët mbështetën grupe të ndryshme rebele.
Një avancim mahnitës nga rebelët sirianë i dha fund sundimit 10-vjeçar të Bashar al-Assad, me forcat e opozitës që pushtuan kryeqytetin dhe e detyruan presidentin të largohej më 8 dhjetor.
Përmbysja pasoi një luftë civile 13-vjeçare që filloi pasi Assad shtypi protestat pro demokracisë, duke vrarë më shumë se gjysmë milioni njerëz dhe duke zhvendosur miliona të tjerë, si dhe duke përfshirë forcat ndërkombëtare dhe përfaqësuesit e tyre.
Të gjithë sytë janë tani tek mënyra sesi po formohet peizazhi politik i Sirisë pas përmbysjes së sundimit gjysmë shekullor nga familja Assad.
Turqia
Gjatë luftës civile siriane, Turqia mbështeti forcat opozitare, kryesisht Ushtrinë Kombëtare Siriane (SNA), duke ofruar armë, mbështetje ushtarake dhe politike.
Fqinji verior i Sirisë ka qenë më së shumti i shqetësuar me përdorimin e rebelëve për të kontrolluar milicinë kurde YPG, të cilën Turqia e akuzon se është një zgjatim i një grupi rebel kurd të jashtëligjshëm.
Turqia gjithashtu dëshiron që rreth tre milionë refugjatë sirianë që jetojnë në vendin e saj të kthehen në shtëpi.
YPG është milicia më e madhe në një grupi tjetër rebel, aleancë e Forcave Demokratike Siriane (SDF) të udhëhequra nga kurdët e mbështetur nga SHBA.
Gjatë luftës, trupat turke dhe rebelët aleatë morën pjesë të territorit nga këto grupe përgjatë kufirit verior të Sirisë.
Turqia është përfshirë edhe politikisht. Në vitin 2020, Turqia dhe Rusia ndërmjetësuan një armëpushim për të ndaluar përpjekjet e qeverisë për të rimarrë rajonin Idlib, bastionin e rebelëve në veriperëndim.
Idlibi është qeverisur që nga viti 2017 nga një e ashtuquajtur qeveri nga grupi militant islamik Hayat Tahrir al-Sham (HTS), i cili udhëhoqi rebelët që përfundimisht rrëzuan Asadin.
Shumë besojnë se sulmi nuk mund të kishte ndodhur pa “bekimin” e Turqisë. Ndërsa Turqia ka mohuar mbështetjen e HTS.
Ndërkohë, konflikti në Sirinë veriore vazhdon dhe Assad ra, SNA nisi një sulm të veçantë në zonat e kontrolluara nga SDF.
Rusia
Rusia kishte tashmë një marrëdhënie prej dekadash me qeverinë e Assad-it dhe kishte baza ushtarake atje përpara luftës civile.
Presidenti rus Vladimir Putin ka përdorur praninë e vendit të tij në Siri dhe mbështetjen për Assad-in për të sfiduar fuqinë dhe dominimin perëndimor në rajon.
Në vitin 2015, Rusia nisi një fushatë ajrore dhe dërgoi mijëra trupa për të mbështetur regjimin e Assad-it.
Në këmbim, Rusia mori me qira 49-vjeçare një bazë ajrore dhe një bazë detare që janë qendra kritike në Mesdheun lindor për transportimin e kontraktorëve ushtarakë brenda dhe jashtë Afrikës.
Kjo shënoi një fazë të rëndësishme në përpjekjen e Rusisë për të afirmuar veten si një fuqi botërore, pasi më parë kishte fokusuar përpjekjet e saj në kombet që dikur ishin në ish bllokun sovjetik.
Por lufta në Ukrainë që nga viti 2022 e ka mbajtur të angazhuar aleatin e Assad-it, duke kontribuar në humbjen e shpejtë të ushtrisë siriane nga grupet rebele në fund të nëntorit dhe në fillim të dhjetorit.
Assad-it dhe familjes së tij iu dha azil në Moskë pasi u larguan nga Damasku, raportuan mediat ruse.
SHBA
Pasi protestat pro demokracisë në Siri në vitin 2011 u pritën me dhunë, atëherë presidenti i SHBA-ve Barack Obama kritikoi qeverinë e Assad-it, por SHBA-të u përfshinë ushtarakisht për të luftuar Shtetin Islamik (IS).
Një koalicion global i udhëhequr nga SHBA-të ka kryer sulme ajrore dhe ka vendosur forca speciale që nga viti 2014 për të ndihmuar aleancën rebele SDF të udhëhequr nga kurdët, për të kapur territorin e mbajtur dikur nga militantët e IS në verilindje.
Pas rënies së qeverisë së Assad-it, qeveria amerikane tha se kreu dhjetëra sulme ajrore kundër kampeve dhe operativëve të IS në Sirinë qendrore, për të siguruar që IS të mos përfitonte nga situata e paqëndrueshme.
Por presidenti i sapozgjedhur Donald Trump, i cili merr detyrën në janar, ka thënë se Siria është një “rrëmujë” nga e cila SHBA-të duhet të qëndrojë jashtë.
SHBA aktualisht ka rreth 900 trupa në Siri.
Irani
Irani dhe Siria kanë qenë aleatë që nga Revolucioni Islamik i Iranit në vitin 1979. Siria e mbështeti Iranin gjatë Luftës Iran-Irak në vitet 1980.
Gjatë luftës civile siriane, Irani besohet se ka dislokuar qindra trupa dhe ka shpenzuar miliarda dollarë për të ndihmuar Assad-in.
Mijëra luftëtarë myslimanë shiitë të armatosur, të trajnuar dhe të financuar nga Irani, kryesisht nga lëvizja Hezbollah me bazë në Liban, por edhe nga Iraku, Afganistani dhe Jemeni, kanë luftuar gjithashtu përkrah ushtrisë siriane.
Por, ngjashëm me Rusinë, Hezbollahu është dobësuar nga konflikti me Izraelin në Liban, me gjasë duke përshpejtuar rënien e ushtrisë siriane.
Izraeli
Izraeli ndan një kufi me Sirinë. Në Luftën Gjashtë Ditore të vitit 1967, Izraeli pushtoi Lartësitë e Golanit, rreth 60 kilometra (40 milje) në jug të Damaskut, nga Siria, përpara se t’i aneksonte në vitin 1981, edhe pse aneksimi nuk njihet nga OKB-ja dhe shumë vende të tjera.
Izraeli ka kryer sulme ajrore kundër objektivave të lidhura me Iranin në Siri gjatë luftës, megjithëse rrallëherë pranon sulme të tilla.
Që kur rebelët rrëzuan Assad-in, Izraeli ka kryer qindra sulme në të gjithë Sirinë. Objektivat përfshijnë infrastrukturën ushtarake të Sirisë, marinën dhe objektet e prodhimit të armëve.
Izraeli tha se po vepronte për të ndaluar rënien e armëve “në duart e ekstremistëve”.
Forcat izraelite pushtuan gjithashtu zonën tampon të çmilitarizuar në Lartësitë Golan.
