Në cilat zona u hoqën paralajmërimet?
Çfarë është një çarje “megathrust”?
Autoritetet e Kilit dhe Ekuadorit evakuuan ishujt e tyre në Oqeanin Paqësor, pas tërmetit 8.8 Rihter që shkaktoi një cunami me përmasa të mëdha me të gjitha brigjet e Amerikës Latine në pritje të valës së ujit.
Banorët dhe turistët në Ishullin e Pashkëve, i cili është rreth 3,700 kilometra nga bregu perëndimor i Amerikës së Jugut, u zhvendosën në një kishë, në një lartësi më të madhe. Në të njëjtën kohë, evakuime u bënë edhe përgjatë brigjeve të këtyre vendeve në Paqësor.
Sirenat bien në qytetet bregdetare në Kili për shkak të kërcënimit të një cunami pasi tërmeti 8.8 ballë në Kamchatka të Rusisë shkaktoi ndjesi tmerri.
🔴 AHORA – SUENAN LAS SIRENAS EN TARAPACÁ
— (FRAPP)🇵🇸🇨🇱 EN LA JARANETA ✊️ #Jara2026 (@Informa3Chile) July 30, 2025
🗣 Comienza la Evacuación del Borde Costero de la Región de Tarapacá por Alerta de Tsunami
📹 @VMistic59529 pic.twitter.com/F0Iawx1a9f
Në videot që qarkullojnë në mediat sociale, tingulli i sirenave mund të dëgjohet duke jehuar midis ndërtesave të apartamenteve të qytetit të Iquique, ndërsa në fund, një zë femëror i regjistruar paralajmëroi përmes altoparlantëve për një gjendje të jashtëzakonshme.
Agjencia kombëtare e reagimit ndaj fatkeqësive në Kili, SENAPRED, tha se evakuimet kanë filluar përgjatë bregdetit të shtatë rajoneve në Kilin verior: Arica dhe Parinacota, Tarapaca, Antofagasta, Atacama, Coquimbo, Valparaíso dhe O’Higgins.
Gjithashtu, po evakuohen pesë burgje në të njëjtin numër qytetesh bregdetare, ndërsa vendi mbetet në gatishmëri të lartë për cunami.
Të burgosurit do të transferohen në burgje të tjera sipas protokollit të emergjencës së Kilit, sipas Ministrit të Brendshëm Alvaro Elizalde, i cili foli për CNN Chile.
🔴🇷🇺 An 8.8-magnitude earthquake off Russia’s eastern coast sparked tsunami warnings across the Pacific early on July 30.
— FRANCE 24 English (@France24_en) July 30, 2025
The earthquake is the sixth strongest ever recorded – and the most powerful since 2011 👇 pic.twitter.com/ylnfnXwpxZ
Peruja, nga ana e saj, mbylli 65 nga 121 portet e saj në Oqeanin Paqësor në pritje të cunamit. Autoritetet rekomanduan që të pezullohej i gjithë aktiviteti në këto porte dhe u bënë thirrje banorëve të qëndronin larg oqeanit.
Valët e para priteshin në portin e La Cruz, në kufirin me Ekuadorin, rreth orës 10:10 sipas orës lokale (17:10 sipas orës shqiptare). Presidenti i Institutit Gjeofizik Peruan (IGP) Hernando Tavera siguroi se valët nuk do të kalonin 3 metra lartësi.
Në Shtetet e Bashkuara, Sekretarja e Sigurisë Kombëtare Christy Noem tha se kërcënimi i një cunami të madh që godet Shtetet e Bashkuara kishte kaluar.
Shërbimi Kombëtar i Motit po këshillon banorët e zonave që janë ende në gatishmëri të qëndrojnë larg detit dhe plazheve.
Vërehet se autoritetet amerikane kanë hequr paralajmërimet për cunami për zonat bregdetare të Alaskës jugore, Gadishullit të Alaskës dhe Ishujve Aleutian, nga Gjiri Chignik deri në Kalimin Samalga, njoftoi Qendra Kombëtare e Paralajmërimit të Cunamit (NTWC).
Paralajmërimet për cunami për Kolumbinë Britanike dhe Samoan Amerikane, të cilat ishin lëshuar pas tërmetit të fuqishëm me magnitudë 8.8 ballë që goditi Gadishullin Kamchatka në Lindjen e Largët Ruse, u anuluan gjithashtu.
🚨 Watch: Large waves hit Japan's Hokkaido following tsunami alert
— The Telegraph (@Telegraph) July 30, 2025
Waves as high as 3-4 metres (10-13 feet) were reported in Kamchatka while 30cm (12in) waves have hit Hokkaido pic.twitter.com/8iVjiaBrqG
Në të njëjtën kohë, një çarje “megathrust” ishte ajo që shkaktoi tërmetin me magnitudë 8.8 ballë pranë Rusisë, thonë shkencëtarët.
Këtu pllaka e ngurtë e Paqësorit rrëshqet nën pllakën më të lehtë të Amerikës së Veriut.
Pllaka e Paqësorit është në lëvizje, duke e bërë rajonin e Gadishullit Kamchatka pranë brigjeve të Lindjes së Largët të Rusisë, ku goditi tërmeti, veçanërisht të prekshëm ndaj tërmeteve të tilla dhe tronditje më të mëdha nuk mund të përjashtohen, thanë ata.
Një nga zonat më aktive.
“Zona sizmike e Kamchatka është një nga zonat më aktive të nënshtresës rreth Unazës së Zjarrit të Paqësorit dhe pllaka e Paqësorit po lëviz drejt perëndimit me rreth 80 milimetra në vit”, tha Roger Mawson, një bashkëpunëtor kërkimor në Institutin Gjeologjik Britanik.
“Ngjarjet e nënshtresës, ku një pllakë shtyhet nën një tjetër, janë të afta të shkaktojnë tërmete shumë më të fuqishme sesa rrëshqitjet e përplasjes, siç ishte ai që goditi Myanmarin në mars, ku pllakat rrëshqasin horizontalisht pranë njëra-tjetrës me shpejtësi të ndryshme.
Rajoni i Kamchatka-s është veçanërisht i prekshëm dhe përjetoi një tërmet me magnitudë 9 në nëntor 1952 që shkatërroi qytetin e Severo-Kurilsk dhe shkaktoi dëme të gjera deri në Hawaii”, tha Monson për Reuters.
Rrëshqitjet ndodhin në shtratin e detit.
Ngjarjet e cekëta, me shtytje shumë të lartë kanë më shumë gjasa të shkaktojnë cunami sepse ndodhin në shtratin e detit dhe lëvizin vëllime të mëdha uji.
Me një thellësi relativisht të cekët prej 20.7 km, “tërmeti i sotëm do të kishte paraqitur rreziqe të tilla gjithsesi”, thanë ekspertët.
“Është një tërmet në det të hapur dhe kur keni tërmete në det të hapur, ekziston potenciali për një cunami”, tha Adam Pascal i Qendrës Australiane për Kërkime Sizmologjike.
“Nëse kemi një tërmet relativisht të cekët, ka më shumë gjasa të thyejë sipërfaqen e shtratit të oqeanit”, i tha ai Reuters.
Valë cunami prej rreth 1.7 metrash arriti në Hawaii, më lart se sa pritej fillimisht, por shkencëtarët paralajmëruan se valë të tilla nuk kanë nevojë të jenë shumë të mëdha për të shkaktuar dëme në vijat bregdetare relativisht të ulëta të kombeve ishullore të Paqësorit.
“Tërmeti i sotëm ka shkaktuar tashmë të paktën dhjetë lëkundje pasuese me magnitudë më të madhe se 5 që mund të vazhdojnë për muaj”, tha Caroline Orchiston, drejtoreshë e Qendrës për Qëndrueshmëri në Universitetin e Otagos në Zelandën e Re.
Kjo tregon se “tërmetet me magnitudë të madhe shkaktojnë lëkundje pasuese që fillojnë menjëherë dhe disa prej tyre mund të jenë katastrofike në vetvete”, tha ajo.
