Çfarë zbulon instrumenti amerikan që paralajmëron një përshkallëzim të rrezikshëm në rajon?
Cilat opsione po shqyrton Teherani për sulmin e mundshëm?
Gjithë sfondi diplomatik.
Udhëheqësi suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, ka urdhëruar Iranin që të godasë Izraelin menjëherë si hakmarrje për vrasjen në Teheran të liderit të Hamasit, Ismail Haniyeh, sipas tre zyrtarëve iranianë të informuar mbi urdhrin, sipas New York Times.
Khamenei dha urdhrin në një takim urgjent të Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Iranit të mërkurën në mëngjes, menjëherë pasi Irani njoftoi se Ismail Haniya ishte vrarë, thanë tre zyrtarët iranianë, përfshirë dy anëtarë të Gardës Revolucionare. Ata kërkuan që emrat e tyre të mos publikohen sepse nuk ishin të autorizuar të flisnin publikisht.
Irani dhe Hamasi fajësuan Izraelin për vrasjen, i cili as nuk e ka pranuar dhe as mohuar vrasjen e Haniya, i cili ishte në Teheran për inaugurimin e presidentit të ri të Iranit. Gjatë luftës gati 10-mujore në Gaza, Irani është përpjekur të arrijë një ekuilibër, duke ushtruar presion mbi Izraelin me sulme të rritura ndjeshëm nga aleatët dhe përfaqësuesit e tij në rajon, duke shmangur një luftë të gjithanshme midis dy kombeve.
Opsionet që Teherani po shqyrton
Në prill, Irani nisi sulmin e tij më të madh dhe më të hapur ndaj Izraelit në dekada të armiqësisë, duke gjuajtur qindra raketa dhe drone në hakmarrje për një sulm izraelit në kompleksin e ambasadës së tij, që vrau disa komandantë ushtarakë iranianë në Damask, Siri. Por edhe kjo shfaqje e forcës ishte telegrafuar shumë më përpara, pothuajse të gjitha armët u asgjësuan nga Izraeli dhe aleatët e tij dhe u bënë pak dëme.
Tani është e paqartë sesa fort do të përgjigjet Irani dhe nëse do të zvogëlojë sulmin e tij për të shmangur përshkallëzimin.
Komandantët ushtarakë iranianë po konsiderojnë një tjetër sulm të kombinuar me dron dhe raketa ndaj objektivave ushtarake në rajonin e Tel Avivit dhe Haifa, por do të jenë të kujdesshëm për të shmangur goditjen e objektivave civilë, thanë zyrtarët iranianë. Një opsion që po konsiderohet është një sulm i koordinuar nga Irani dhe fronte të tjera ku ka forcat aleate, duke përfshirë Jemenin, Sirinë dhe Irakun, për efekt maksimal, thanë ata.
Khamenei, i cili ka fjalën e fundit për të gjitha çështjet shtetërore dhe është gjithashtu komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura, udhëzoi komandantët ushtarakë të Gardës Revolucionare dhe ushtrisë që të përgatisin plane si për sulmin, ashtu edhe për mbrojtjen, në rast se lufta zgjatet dhe Izraeli ose Shtetet e Bashkuara godasin Iranin, thanë zyrtarët.
Në deklaratën e tij publike për vdekjen e Haniya, Khamenei sinjalizoi se Irani do të hakmerret menjëherë, duke thënë se “ne e shohim hakmarrjen për gjakun e tij si detyrën tonë”, sepse kjo ndodhi në tokën e Republikës Islamike. Ai tha se Izraeli kishte hedhur bazat për të marrë “një ndëshkim të rëndë”.
Deklaratat e zyrtarëve të tjerë iranianë, përfshirë presidentin e ri, Massoud Pezheskian, Ministrinë e Jashtme, Gardën dhe misionin e Iranit në OKB, kanë treguar gjithashtu hapur se Irani do të hakmerret kundër Izraelit dhe se ai ka të drejtë të mbrohet kundër shkeljes së sovranitetit të tij.
Deklarata e Netanyah-ut pa iu referuar masakrës kundër Haniya, tha, “ditë të vështira po vijnë, ne jemi të përgatitur për gjithçka”.
Izraeli do t’i përgjigjet me forcë çdo sulmi, tha më herët kryeministri Benjamin Netanyahu, pas vrasjes së liderit të Hamasit Ismail Haniyeh në Teheran dhe një udhëheqësi të lartë ushtarak libanez të Hezbollahut në Bejrut.
“Qytetarë të Izraelit, ditë të vështira po vijnë. Pas sulmit në Bejrut, kërcënimet po jehojnë nga të gjitha drejtimet. Ne jemi të përgatitur për të gjithë skenarët dhe do të mbetemi të bashkuar dhe të vendosur përballë çdo kërcënimi. Izraeli do të paguajë një çmim të rëndë për çdo sulm kundër nesh, nga çdo anë”, tha kryeministri izraelit në një deklaratë televizive.
https://twitter.com/i/broadcasts/1MnxnDqLzVyGO
Netanyahu tha se Izraeli u dha goditje dërrmuese përfaqësuesve të Iranit në ditët e fundit, si Hamasi dhe Hezbollahu. Por ai nuk e përmendi vdekjen e Haniya, për të cilën ka pasur kërcënime për hakmarrje.
“Ne i shkaktuam goditje të rënda armiqve”, tha ai, duke iu referuar në mënyrë specifike Fouad Soukr që u vra në Bejrut. “Ne kemi eliminuar krahun e djathtë të [liderit të Hezbollahut] Hassan Nasrallah, i cili ishte drejtpërdrejt përgjegjës për masakrën e fëmijëve” në Golan, shtoi ai.
Komandanti ushtarak i Hezbollahut, Fuad Shukr, është gjetur i vdekur.
Trupi i komandantit ushtarak të Hezbollahut, Fuad Shukr, u gjet në rrënojat e ndërtesës që u bombardua dje në periferinë jugore të Bejrutit, thanë sot dy burime pranë shërbimeve të sigurisë.
Ushtria izraelite njoftoi të martën vonë se kishte “vrarë” Shukr, të cilin besonte se ishte përgjegjës për sulmin e fundjavës që vrau 12 fëmijë në Lartësitë Golan. Hezbollahu, i cili mbështetet financiarisht dhe ushtarakisht nga Irani, deri më tani nuk e ka konfirmuar vdekjen e Shukr.
Festimet në Izrael për vdekjen e Haniya
Lajmi për vrasjet u përshëndet kryesisht me gëzim në Izrael, si pjesë e përmbushjes së një zotimi për të ndjekur ata që janë përgjegjës për mizorinë e 7 tetorit.
Rrjetet sociale u mbushën me mesazhe triumfuese. Ministri Amichai Chikli ndau pamjet e Haniya-s duke u dukur duke tundur parulla “vdekje Izraelit”, me mbishkrimin “kini kujdes se çfarë dëshironi” në një postim në X.
Ajo u pa edhe si një justifikim për forcat e sigurisë pas dështimeve të 7 tetorit. “Ai me të vërtetë po ringjall pak dinjitetin e humbur të komunitetit të inteligjencës izraelite”, tha Tamir Hayman, një gjeneral në pension i cili, si Yadlin, shërbeu si shef i inteligjencës së mbrojtjes.
Por ndikimi taktik i dy sulmeve komplekse në zemër të kryeqyteteve rajonale nuk do të ndryshojë pozicionin e përgjithshëm të Izraelit, 10 muaj pas luftës së Gazës, tha ai.
“Unë nuk po e zhvlerësoj rëndësinë e kësaj, por përsa i përket qëndrimit të përgjithshëm strategjik të Izraelit dhe situatës komplekse me të cilën përballemi për të ndaluar luftën dhe për të arritur të gjitha qëllimet tona, në të vërtetë nuk ndryshon shumë”, tha ai.
Ai i bëri thirrje qeverisë që të përdorë avantazhin e saj ushtarak tani për të nxitur një marrëveshje armëpushimi dhe kthimin e pengjeve dhe më pas të kthejë vëmendjen në sigurimin e kufirit verior. “Nëse vazhdojmë [të ndërtojmë] mbi këto shfaqje vazhdimësinë, mbetemi në thelb në të njëjtin vend ku ishim dje”, tha ai.
Reagimet ndërkombëtare
Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Lloyd Austin, duke folur pas vrasjeve, tha se administrata e Biden “po bënte lëvizje për të ulur temperaturën”, por do të dilte në mbrojtje të Izraelit nëse sulmohej. Zyrtarët amerikanë kanë udhëhequr një përpjekje diplomatike globale mujore për të parandaluar që lufta në Gaza të përshkallëzohet në një konflikt më të gjerë rajonal, por tani ata përballen me një sfidë edhe më të madhe.
Austin, i cili po viziton Filipinet, tha se ai besonte se një zjarr më i gjerë mund të shmangej, pavarësisht kërcënimit për hakmarrje. “Nuk besoj se lufta është e pashmangshme. Unë e mbështes këtë”, u tha ai gazetarëve.
Administrata e Bidenit ka bërë presion gjatë muajve të fundit për të paktën një marrëveshje të përkohshme armëpushimi dhe lirimin e pengjeve në Gaza, ku zyrtarët shëndetësorë në rajon thonë se rreth 40,000 palestinezë janë vrarë dhe më shumë se 90,000 janë plagosur që nga 8 tetori.
Sekretari amerikan i Shtetit Anthony Blinken tha të mërkurën se Uashingtoni nuk ishte në dijeni apo i përfshirë në vrasjen e Haniya dhe se një marrëveshje armëpushimi në Gaza mbetet jetike.
Por negociatat ka të ngjarë të ngrijnë pas sulmeve të ditëve të fundit dhe veçanërisht pas vrasjes së Haniya, i cili luajti një rol kyç në bisedimet nga baza e tij në Doha. Katari e përshkroi sulmin si një “përshkallëzim të rrezikshëm” që asgjëson bisedimet për armëpushim.
“Si mund të ketë sukses ndërmjetësimi kur njëra palë vret negociatorin e palës tjetër?” shkruante kryeministri i vendit, Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani, në X, duke iu bashkuar korit rajonal të dënimit.
Rusia dhe Turqia dënuan vrasjen e Haniya, me Moskën që e quajti atë një “vrasje politike plotësisht të papranueshme”, siç raportohet nga agjencia e lajmeve Tass.
