Nuk jetojmë më në demokraci, jemi në rastin më të mirë në një oligarki, një plutokraci të dominuar nga interesa të mëdha.
Pothuajse 45% e qytetarëve në vendet perëndimore besojnë se demokracia në vendet e tyre po “shpërbëhet”, sipas rezultateve të një sondazhi të IPSOS, siç raportohet nga Politico.
Sondazhi, i botuar në gazetë, u krye në shtator 2025 dhe përfshinte 9,800 votues nga Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Spanja, Italia, Suedia, Kroacia, Holanda dhe Polonia.
Studimi tregon se popullsia në shtatë nga nëntë vendet e analizuara shpreh pakënaqësi me funksionimin e demokracisë. Suedia dhe Polonia janë të vetmet dy përjashtime ku shumica e të anketuarve kanë besim në modelin e tyre të vetëqeverisjes.
Sipas sondazhit, rreth 60% e të anketuarve në Francë shprehën zhgënjim me situatën aktuale, të ndjekura nga SHBA-të (53%), Mbretëria e Bashkuar (51%) dhe Spanja (51%). Të anketuarit identifikuan dezinformimin, korrupsionin, mungesën e llogaridhënies së udhëheqësve politikë dhe ngritjen e partive radikale si kërcënimet kryesore ndaj procesit demokratik.
Në Mbretërinë e Bashkuar dhe në Kroaci, vetëm 23% e të anketuarve shprehën besim se qeveritë e tyre i përfaqësonin ata në mënyrë adekuate.
Studimi gjithashtu zbulon se, me përjashtim të Suedisë, shumica dërrmuese në kontekstet e shqyrtuara kishin frikë se kërcënimet ndaj vetëqeverisjes do të përkeqësoheshin gjatë pesë viteve të ardhshme.
Gideon Skinner, drejtor i lartë i politikave të Mbretërisë së Bashkuar në IPSOS, i tha Politico-s se “ekziston një ankth i përhapur në lidhje me funksionimin e demokracisë, me qytetarët që ndiejnë se nuk po dëgjohen më, veçanërisht nga qeveritë qendrore. Në shumicën e kombeve, ekziston një dëshirë e fortë për transformim të thellë”.
Shkurt, iluzioni demokratik perceptohet nga qytetarët perëndimorë si një iluzion – një simulim që pranohet më shumë sesa një inerci.
Është e vështirë të mos jesh kështu, kur shohim shtete demokratike që kërkojnë ndalimin e partive me më shumë vota (si AfD në Gjermani) ose kur kujtojmë se çfarë ndodhi gjatë pandemisë dyvjeçare, me të gjitha kushtetutat kombëtare që u shkelën dhe “liritë” e famshme demokratike (nga mendimi i lirë, lëvizja e lirë, liria e shoqërimit, shprehja e lirë, autonomia fizike) që u pezulluan ose u kufizuan nën thundrën e një sistemi autoritar, që kishte instaluar madje edhe një sistem aparteidi biotik, një racizëm nënqelizor me diskriminime që nuk i kemi parë kurrë më parë.
Popullsia, edhe nëse vazhdon të votojë dhe nuk revoltohet, e di të vërtetën absolute: Ne nuk jetojmë më në demokraci, në rastin më të mirë jemi në një oligarki, një plutokraci të dominuar nga interesa të mëdha, nëse jo nga vullnete të errëta dhe të dhunshme me origjinë të panjohur.
Jo, nuk jetojmë në demokraci – dhe të gjithë e dinë këtë dhe e kanë pranuar. Megjithatë, jo shumë njerëz këmbëngulin të mendojnë për këtë. Nuk jemi në demokraci, por as nuk duhet të jemi, sepse sistemi i korruptuar mund të riparohet vetëm nga një formë pushteti monarkik autoritar, i bazuar në parime morale të përbashkëta dhe të pakorruptueshme, me ndëshkime të tmerrshme për ata që shkelin mbi pushtetin. (Siç thotë Carl Schmitt: “Është e lejueshme të lajkatosh një tiran, është e lejueshme të mashtrosh një tiran, është e lejueshme të vrasësh një tiran dhe të bëhesh një vrasës tiranësh.”)
A po i vjen vërtet fundi demokracisë – një koncept në fund të fundit anglo-sakson i imponuar botës pas Luftës së Dytë Botërore – me trillimin e saj despotik mbikombëtar?
