Me ‘E Diela e Përgjakur’ nënkuptojmë katër ngjarje të përgjakshme, të cilat ndodhën midis viteve 1887 dhe 1972, të cilat lidhen me marrëdhëniet anglo-irlandeze.
E diela e parë e përgjakur (13 nëntor 1887)
Më 13 nëntor 1887, socialistët dhe anarkistët organizuan një demonstratë të madhe në Londër për të denoncuar politikën irlandezo-britanike dhe politikën ekonomike të qeverisë konservatore.
10.000 protestuesit mbërritën në sheshin Trafalgar duke marshuar nga pjesë të ndryshme të Londrës Lindore të klasës punëtore. Mes tyre ra në sy figura e shkrimtarit dhe veprimtarit të njohur irlandez George Bernard Shaw. Protestuesit u përballën me 2.000 policë dhe 400 ushtarë, të cilët ishin të vendosur t’i pengonin ata të afroheshin tek sheshi. Nga përplasjet, tre protestues humbën jetën dhe 200 persona u plagosën dhe kishin nevojë për shtrimin në spital. Sindikalistët kryesorë të marshimit u arrestuan dhe u burgosën për gjashtë javë.
‘E diela e përgjakur’ e vitit 1887 zgjoi forcat e shpërndara të majta të Britanisë së Madhe, të cilët tërhoqën mbështetjen e tyre nga Partia Whig (Liberale) dhe filluan të themelojnë Partinë Laburiste, më 27 shkurt 1900.
E diela e dytë e përgjakur (31 gusht 1913)
Në vitin 1913, popullsia e Dublinit të pushtuar nga anglezët po përjetonte varfëri ekstreme. 26,000 familje jetonin në kushte të mjerueshme në 5.000 lagje të varfëra, ndërsa shkalla e vdekshmërisë së fëmijëve ishte ndër më të lartat në Europë (142 vdekje për 1.000 banorë). Papunësia ishte e shfrenuar në shifra, por edhe ata që ishin në punë u përpoqën të kërkonin të drejtat e tyre.
Më 26 gusht 1913, filloi greva më e gjatë në historinë irlandeze, e cila zgjati së bashku me një kundërgrevë nga punëdhënësit, deri më 18 janar 1914. Lëvizja e grevës u drejtua nga punëtorët e tramvajit, të udhëhequr nga legjenda e sindikatave irlandeze James Larkin. Të dielën më 31 gusht në një nga demonstratat e tyre në Sackville Street të Dublinit (tani O’Donnell Street), ata u rrahën brutalisht nga policia, duke u vrarë dy grevistë dhe duke u plagosur qindra të tjerë.
Poeti i madh irlandez William Butler Yeats shkroi poemën “Shtator 1913” për të shprehur mbështetjen e tij për luftën e punëtorëve dhe neverinë e tij për borgjezinë katolike të qytetit dhe Kishën që e mbështeti atë.
Greva (lockout) e punëdhënësve shkaktoi probleme të pazgjidhshme për punëtorët, të cilët u detyruan të ndërpresin grevën dhe të kthehen në punë, më 18 janar 1914.
E diela e tretë e përgjakur (21 nëntor 1920)
Jemi në mes të Përpjekjes Irlandeze për Pavarësi (1919-1921) dhe e diela e 21 nëntorit justifikoi përcaktimin e saj.
Dita në Dublin filloi me vrasjen e 14 agjentëve anglezë dhe bashkëpunëtorëve të tyre lokalë nga Ushtria Demokratike Irlandeze (IRA). Përgjigja e pushtuesve u manifestua në mesditën e së njëjtës ditë. Ata qëlluan mbi turmë dhe vranë 15 tifozë gjatë ndeshjes së futbollit irlandez midis ‘Tipperary’ dhe ‘Dublin’, në Croke Park, Dublin. Forcat pushtuese pretenduan se u sulmuan nga tifozët, anëtarë të IRA-s.
Trazirat vazhduan gjatë gjithë natës, por pa viktima. Kurse në Kalanë e Dublinit, e cila ishte kthyer në burg, tre të burgosur politikë u gjendën të vdekur, në rrethana të paqarta. Numri total i ‘e Diela e Përgjakur’, e treta radhazi shkoi në 32 të vdekur.
E diela e përgjakur (30 janar 1972)
‘E diela e përgjakur’ më e famshme, sepse u festua nga artistë rock si U2 (“Sunday Bloody Sunday”), Stiff Little Fingers (“Bloody Sunday”), John Lennon (“Sunday Bloody Sunday”, “The Luck of the Irish “) dhe Paul McCartney (“Give Ireland Back to Irish”), ndodhi të dielën më 30 janar 1972 në Derry, Irlanda e Veriut, kur ushtarët e forcave speciale britanike hapën zjarr mbi një marshim paqësor prej 10.000 katolikësh, të cilët bënin thirrje për tërheqjen britanike nga Irlanda e Veriut dhe bashkimin e saj me Republikën e Irlandës.
U vranë 26 protestues, mes tyre 6 fëmijë. Shumë demonstrues u qëlluan pas shpine ndërsa vrapuan për të shmangur automjetet e blinduara britanike që po avanconin.
Protesta ndërkombëtare që shpërtheu detyroi qeverinë konservatore të Eduard Heath të nisë një hetim për incidentin e përgjakshëm. Kreu i Gjykatës Whitchery, i cili u akuzua për këtë rast, nuk ua ngarkoi përgjegjësinë ushtarëve, pasi pranoi pretendimin e se ata u qëlluan të parët nga disa protestues, pavarësisht dëshmive okulare për të kundërtën. Incidenti u kthye në lajmet britanike sërish në vitin 1998, kur kryeministri i atëhershëm i Britanisë së Madhe, Tony Blair, ngarkoi Lordin Saville që të shqyrtonte rastin.
Rezultati pritet ende…
