E vërteta historike për vitet 1940 dhe “JO”-ja e dytë.
Një nga “mëkatet” e shumta të Arsimit modern grek është vlerësimi i gabuar i vlerës së Historisë, e cila pasqyrohet fotografikisht në programet shkollore dhe në materialin mësimor.
Shkroi: Krinio Kalogeridou
Përhapja e konceptit teknokratik në Arsim, për fat të keq, ishte fatale për këtë lëndë, si dhe përfshirja e tij fillestare në grupin e interesit teorik, ndërkohë që duhet trajtuar si një kurs i detyrueshëm i ndërgjegjes kombëtare që shkon përtej fushave të studimit të studentëve dhe fiton një rezultat të lartë në provimet Kombëtare për të gjithë.
Si pasojë e “uljes” të lëndës së Historisë në nivelin e lëndëve shkollore “të përbashkëta”, erdhi zvogëlimi gradual i materialit të saj, me pasojë që periudha historike me rëndësi kapitale kaluan në plan të dytë, gjë që i detyroi nxënësit të lexonin informacione elementare për persona dhe ngjarje që shënuan rrjedhën e Kombit tonë.
Pasojë logjike e kësaj ishte humbja e shkëlqimit të Historisë në ndërgjegjen e studentëve, derisa në një moment injoranca dhe “rrethanat” periodike të ngjarjeve të dhimbshme historike (për arsye politike dhe diplomatike) çuan në indiferencën e studentëve për historinë.
Dhe për këtë nuk është përgjegjës vetëm lidershipi politik i Ministrisë së Arsimit, por edhe historiografët “e pakualifikuar” të librave shkollorë, si dhe mësuesit që japin lëndën e historisë.
Kryeministri i asaj kohe i tha “JO!” ambasadorit italian Emmanuelle Graci (në mëngjesin e 28 tetorit 1940, pak minuta pas orës 3 të mëngjesit), ndërsa populli grek flinte i paditur, i zhytur në ëndrrat e tij.
Në kohën kur pushtuesi italian po trokiste në derën tonë me dërgimin e një ultimatumi për Metaxas nga ambasadori italian, i cili më herët kishte luajtur ‘bridge’ dhe bënte shaka në shtëpinë e një miku në Athinë, për të bindur përfaqësuesit e qeverisë të pranishëm se gjithçka ishte duke shkuar mirë dhe se Italia fashiste “do të respektonte integritetin kontinental të Greqisë”. Dhe i bindi, sepse edhe pse i dyshuar për një kohë të gjatë, pothuajse të gjithë nuk dyshonin më atë natë, të ndikuar nga fakti që Teatri Kombëtar i Athinës kishte vënë në skenë melodramën e Xhakomo Puçinit “Madame Butterfly”, me shumë të ftuar të rangut të lartë, mes tyre edhe vetë djali i kompozitorit të famshëm italian.
Pothuajse të gjithë nuk dyshonin, me përjashtim të Joannis Metaksas, i cili megjithëse e kishte zënë gjumi herët, po rrotullohej në shtrat me ankth, nga një parandjenjë se diçka do të ndodhte, sepse shenjat ishin dërguar më herët, duke kulmuar me goditjen e anijes “Elli” më 15 gusht 1940.
Ambasadori italian, po atë natë, ndaj mëngjesi shkon në shtëpinë e kryeministrit grek Metaxas, ai nuk kishte pse të pyeste vizitorin e tij të natës për arsyen e vizitës së tij në rezidencën e kryeministrit (rruga Kefallinias, Kifisia – Athinë). Ai vetëm lexoi me duar paksa të dridhura ultimatumin që i dha ambasadori Graci. Më pas, ngriti kokën dhe me një fytyrë plot emocion e pyeti:
“Pra, a mund të luftoni? Pra, a jemi në luftë?”
Ambasadori Graci, i zënë ngushtë përballë kryeministrit të vjetër grek, iu përgjigj se nuk bëhej fjalë për luftë, por për “lehtësim” të kërkuar nga Italia, me qëllim që forcat e saj të pushtojnë disa pika me rëndësi strategjike të vendit tonë.
Ishte koha e “JO”! Nga “JO”-ja që mbante frazën e lashtë “H τὰν ἢ ἢπὶ τᾶς” (‘I tan i epi tas’ – ose me të (mburojën) ose mbi të, ose e thënë ndryshe, ‘kthehuni fitimtare ose të vdekur’) të nënave të Spartës së lashtë, kur i çonin djemtë e tyre në lufta (Plutarku “Etika”).
E “JO-së” që u bë legjendë, epope, mësim guximi, dinjiteti dhe nderi kombëtar për të gjithë popujt e dheut që nuk pranojnë të robërohen nga një pushtues i huaj. “JO”-ja që në momentin që u tha, zbeu lidhjen politike të diktatorit grek me fashizmin, duke bashkuar zërin e tij me atë të Kombit për mbrojtje deri në fund kundër armikut.
Kështu hyri në histori Metaxas, si një kryeministër patriot që përfaqësoi të gjithë grekët me “JO”-në e tij, pasi për hir të interesave kombëtare, ai hoqi dorë nga ideologjia e tij fashiste, duke u kthyer shpinën forcave fashisto-naziste të Aksit, për të bashkëpunuar me forcat aleate që po e luftonin.
Të bashkëpunojnë duke zgjuar njëkohësisht popullin grek në kohë, në mënyrë që ata të përgatiten dhe të qëndrojnë së bashku të bashkuar në krah të fëmijëve të tyre ushtarë. Falë këtij bashkimi kombëtar të ushtrisë dhe popullit ne fituam një luftë të pabarabartë, e cila më në fund na dha Lavdinë e viteve ’40.
Lavdi që ishte vepër e grekëve të bashkuar dhe jo të përçarë. Ata që bënë botën të përulet para trimërisë, vetëmohimit dhe gatishmërisë së pakrahasueshme të ushtarëve tanë, të sakrifikuar për shenjtorët dhe vendet e shenjta.
E bënë botën të pranojë se fraza e Winston Churchill që i përjetësoi nuk ishte një ekzagjerim: “Tani e tutje nuk do të themi që grekët luftojnë si heronj, por heronjtë luftojnë si grekët!”
Dhe kjo ishte një e vërtetë e madhe, që nga momenti që edhe pse ishin mbrapa në numër dhe pajisje, ata (ushtria, rekrutët dhe njerëzit) u përballën me shpalljen e luftës së Italisë kundër Greqisë “me një buzëqeshje në fytyrat e tyre” dhe me sigurinë se do t’i hedhin italianët në det.
Dhe i hodhën, duke e kthyer luftën greko-italiane në një Epos shqiptar. Në to u rrënjos besimi, idealet dhe dashuria për vendin. Kështu u regjistrua me shkronja të arta në Histori Eposi i Helenizmit, Eposi i viteve ’40.
Eposi që nuk u kufizua vetëm në muajt e fundit të konflikteve ushtarake në front (Pind, Epiri i Veriut, gjuetia e fashistëve italianë në tokë, ajër dhe në detin e Greqisë, deri në humbjen e tyre totale), por vazhdoi të shkruhet edhe pas Pushtimit gjerman.
Ai vazhdoi të shkruhet gjatë skllavërisë katërvjeçare të vendit tonë nga Gjermania hitleriane, sepse Forcat e Armatosura Greke (së bashku me qeverinë e mërguar të Tsouderos) nuk pushuan së luftuari në krahun e aleatëve edhe pas dorëzimit të kështjellës së fundit të rezistencës ndaj nazistëve, Kretës.
Dhe ata e bënë këtë përmes lëvizjeve antifashiste greke, me një fushë lufte kundër fashizmit-nazizmit, në të njëjtën kohë që populli ynë me mbështetjen e Kishës dhe njerëzve të Letrave dhe Arteve, po luftonte një titanik. Lufta në frontin e brendshëm kundër pushtuesve gjermanë, aksionet e Rezistencës Kombëtare deri në çlirimin e Greqisë (1944) ishin heroike.
Kanë kaluar tetëdhjetë e dy vjet nga dita e “JO-së” dhe ne grekët e rinj, sado që vlerat dhe idealet e së shkuarës sonë heroike të jenë zbehur, ne ende e nderojmë 28 tetorin 1940, jo nga detyrimi, por nga një nevojë kombëtare e brendshme dhe e ndërgjegjshme, që të marrim forcë nga heroizmi i tyre i pakrahasueshëm, përballë dhe kundër komplotistëve të rinj.
Një “JO” e dytë e identifikuar plotësisht me “Molon Lave” të Leonidas në Ngushticën e Termopileve, thënë nga Joannis Metaksas, që grekët e vunë në praktikë në fushat e betejës, me fitoret e tyre madhështore në vitin 1940!
Heroizmi shkruhet me një fjalë, “JO”!
