Ioannis Kapodistrias – Fizionomia e Një Personaliteti të Politikës & Diplomacisë në Europë

Ioanni Kapodistria një politikan dhe diplomat grek.

Ministër i Punëve të Jashtme të Rusisë dhe Guvernatori i parë i Shtetit të pavarur grek, të cilin e ngriti nga themelet edhe me pasurinë e tij personale, përveç aftësive të tij si shtetar.

Lindi në Korfuz më 11 shkurt 1776 gjatë periudhës së pushtimit venedikas. Babai i tij vinte nga një familje fisnike, pasi një prej paraardhësve të tij kishte marrë titullin Kont nga Duka i Savojës Charles Emmanuel II. Titulli u fut në “Librin e Artë” (Libro d’Oro) të fisnikëve të Korfuzit në vitin 1679 dhe e ka origjinën në Kepin Istria në Adriatik, Koper i sotëm në Slloveni. Familja e nënës së tij Diamantina (Adamantias) Gonemis ishte gjithashtu e regjistruar në “Librin e Artë” nga viti 1606.

I riu Ioannis studioi mjekësi, filozofi dhe drejtësi në Universitetin e Patavias (Padova) në Itali. Në vitin 1797 u vendos në qytetin e tij të lindjes në Korfuz dhe ushtroi profesionin e mjekut kirurg. Dy vjet më vonë, kur Rusia dhe Turqia pushtuan për pak kohë Ishujt Jon, atij iu besua komanda e spitalit ushtarak.

Në 1801 Ishujt Jon fituan autonominë dhe Ioannis Kapodistrias u bë një nga dy guvernatorët e Shtetit Jon, në moshën 25-vjeçare. Falë mprehtësisë dhe bindjes së tij politike, ai parandaloi rebelimin e Kefalonisë, që do të kishte pasoja të paparashikuara në kohezionin e shtetit të sapokrijuar. Ai tregoi ndjeshmëri dhe vëmendje ndaj shqetësimeve të iptanezianëve dhe mori iniciativa për rishikimin e kushtetutës, e cila ishte imponuar nga rusët dhe turqit me titullin “Kushtetuta Bizantine”.

Rezultati i përpjekjeve të Kapodistrias ishte miratimi i një kushtetute më liberale dhe demokratike në vitin 1803. Fuqitë e mëdha u alarmuan dhe dërguan Georgios Motsenigos për ta qortuar. Megjithatë, kur përfaqësuesi i tyre u takua me të, atij i bëri përshtypje konstitucioni politik dhe moral i këtij njeriu. Kapodistria u emërua unanimisht nga Senati i Shtetit Jon, Sekretar i Shtetit. Gjatë mandatit të tij ai riorganizoi administratën publike, duke vënë theks të veçantë tek arsimi.

Në mars 1807 u dërgua në Lefkada, e cila u kërcënua me pushtim nga Ali Pasha. Atje riorganizoi mbrojtjen e ishullit, duke shmangur kërcënimin, si dhe u takua me krerët Kolokotronis, Nikitaras, Androutsos dhe Botsaris, të cilët më vonë do të drejtonin Revolucionin Grek të 1821-shit.

Në janar 1809, Kapodistria hyri në shërbimin diplomatik të Rusisë, me ftesë të Car Aleksandër I. Në vitin 1813 u emërua përfaqësues i Rusisë në Zvicër, në misionin e tij të parë madhor, me synimin për të ndihmuar në çlirimin e saj nga ndikimi i Napoleonit. Ai luajti një rol të rëndësishëm në unitetin, pavarësinë dhe neutralitetin e Zvicrës dhe kontribuoi më së shumti në kushtetutën zvicerane, e cila parashikonte 19 shtete autonome (kantone) si anëtarë përbërës të Federatës Zvicerane.

Mori pjesë në Kongresin e Vjenës, i cili hodhi themelet e “Aleancës së Shenjtë”, si anëtar i delegacionit rus, duke qenë kundërpesha liberale e politikës reaksionare të princit austriak Metternich. Ai arriti neutralizimin e ndikimit austriak, integritetin e Francës nën monarkun Burbon, pas rënies së Napoleonit, si dhe neutralitetin ndërkombëtar të Zvicrës, nën garancinë e Fuqive të Mëdha.

Pas sukseseve të mëdha diplomatike, Cari e emëroi Ministër të Punëve të Jashtme të Perandorisë Ruse nga viti 1816 deri në vitin 1822. Megjithatë, Kapodistria nuk harroi vendlindjen e tij dhe ishujt Jon, të cilët kishin rënë nën kontrollin mbytës të Britanisë së Madhe. Në vitin 1819 shkoi në Londër dhe më kot u përpoq të bindte qeverinë britanike që të moderonte regjimin autoritar që kishte vendosur në Ishujt Jon.

Me fillimin e Revolucionit Grek, ai u detyrua të linte zyrën e tij, pasi nuk ishte dakord hapur me Carin Aleksandër, i cili dënonte çdo lëvizje revolucionare në Europë, besnike ndaj vendimeve të Aleancës së Shenjtë.

Në vitin 1822 u vendos në Gjenevë të Zvicrës, ku u nderua për kontributin e tij në krijimin e Konfederatës Zvicerane, duke marrë titullin qytetar nderi. Ai qëndroi atje deri në vitin 1827, duke ndihmuar në mënyra të ndryshme kombin rebel.

Më 30 mars 1827, Asambleja Kombëtare e Troizinës e zgjodhi Guvernator të shtetit të sapokrijuar Grek, në një kohë kur Revolucioni ishte në fillimet e tij. Pas konsultimeve të mundimshme në kryeqytetet europiane për të siguruar mbështetjen e nevojshme për shtetin grek, ai mbërriti në Nafplio më 7 janar 1828, duke u pritur me brohoritje dhe shfaqje entuziaste nga populli. Dy ditë më vonë shkoi në Aigina, e cila ishte konsideruar më e përshtatshme se Nafplio për të qenë seli e përkohshme e qeverisë.

Kontakti i tij i parë me Greqinë kontinentale ishte zemërthyes, për shkak të situatës mbizotëruese politike. Rivalitetet që kishin lindur midis fraksioneve gjatë revolucionit nuk ishin qetësuar, ndërkohë që vendi ishte i shkatërruar dhe ekonomia e tij ishte e falimentuar.

Kapodistria u thirr për të qeverisur bazuar në Kushtetutën Demokratike të Troizenës, por si ndjekës i despotizmit të ndritur ai besonte se Kushtetutat dhe organet parlamentare ishin të parakohshme për shtetin ende të paformuar. Ai përfaqësonte parimin e një njeriu, qoftë edhe nën një afat. Më 18 janar 1828 arriti të miratojë një rezolutë të Parlamentit për pezullimin e Kushtetutës. Kështu, ajo u bë burimi i vetëm i pushtetit, i ndihmuar nga Panhelenioni, një organ konsultativ i përbërë nga 27 anëtarë. Thirrja e Kuvendit të ri Kombëtar në të ardhmen e afërt i referohej miratimit të Kushtetutës së re. Kapodistria nisi periudhën e autokracisë, e cila u ruajt deri në Kushtetutën e vitit 1843.

Guvernatori i ri i vuri vetes synimin t’i jepte fund grindjeve civile dhe menjëherë nisi detyrën e krijimit të një shteti nga e para, duke shfaqur veprimtari për t’u vlerësuar. Ai themeloi Bankën Kombëtare Financiare me ndihmën e mikut të tij bankier zviceran Einardos, e cila nuk lulëzoi për shumë gjatë. Ajo rregullonte sistemin monetar, pasi monedhat turke dhe të huaja ende qarkullonin brenda territorit. Më 28 korrik 1828 krijoi Phoenix, si njësinë monetare kombëtare dhe themeloi Njësinë Kombëtare. Më 24 shtator të po këtij viti organizoi shërbimin e parë postar.

Me të mbërritur në Nafplio, Kapodistria e gjeti Greqinë pa një organizatë gjyqësore. Duke ditur se administrimi i drejtësisë është themeli për krijimin e një shteti të begatë, ai u interesua personalisht për krijimin e gjykatave dhe plotësimin e tyre me personelin e duhur. Ai gjithashtu organizoi administrimin e shtetit dhe ngriti një Shërbimi Statistikor, i cili kreu regjistrimin e parë.

Riorganizoi forcat e armatosura nën një komandë të unifikuar, duke arritur nga njëra anë të luftonte ngritjen e kryekomandantëve dhe nga ana tjetër të pengonte përparimin osman, siç tregohet nga Beteja e Petrës, ku ushtria greke u shfaq e disiplinuar dhe e organizuar në beteja e fundit e Fushatës. Kapodistria u përball me sukses me piraterinë, duke i besuar admiralit Miaoulis shtypjen e saj. Zbatoi praktikën e izolimit (karantinës) të komuniteteve të prekura nga epidemitë e tifos, malaries dhe sëmundjeve të tjera infektive. U përpoq të rindërtonte sistemin arsimor të dëmtuar të Greqisë, duke krijuar disa shkolla bashkëarsimore, si dhe Shtëpinë e Fëmijës së Aigina.

Kapodistrias ishte i interesuar me vendosmëri për bujqësinë, e cila ishte gur themeli i ekonomisë greke. Ai ishte i pari që prezantoi kultivimin e patates, gjë që tregonte njohjen e thellë të psikikës së grekëve të asaj kohe. Kështu ai urdhëroi të depozitohej një ngarkesë patate në portin e Nafplionit dhe i kërkoi të gjithëve të merrnin sa të donin. Megjithatë, ai takoi indiferencën e akullt të primatëve. Më pas ai vendosi roje mbi ngarkesën dhe pothuajse menjëherë u dëgjuan pëshpëritje në Nafplion se për të ruajtur ngarkesën do të kishte diçka të vlefshme. Njerëzit u mblodhën në port dhe këqyrën patatet. Filluan dalëngadalë t’i vidhnin nën hundët e gardianëve dhe në fund u bënë të gjithë krahë. Megjithatë, ata nuk e dinin se Kapodistria i kishte urdhëruar rojet të mbyllnin sytë. Me këtë lëvizje inteligjente, patatja u bë më pas pjesë e dietës së përditshme të grekëve.

Lëvizjet politike të Kapodistrias shkaktuan pakënaqësinë si të pasuesve të shtetit kushtetues, ashtu edhe të parapriftërinjve dhe marinarëve. Magjia që e rrethonte filloi të zhdukej. Pamundësia e plotësimit të të gjitha kërkesave, së bashku me vonesën e mbajtjes së zgjedhjeve, sollën formimin e një opozite të fortë kundër Guvernatorit. Kapodistrias u akuzua gjithashtu se kishte shpërfillur traditën e gjatë komunale të vendit dhe se donte të transplantonte institucione nga jashtë, të papërshtatshme me realitetin e asaj kohe.

Aksioni i parë dinamik opozitar erdhi me lëvizjet revoltuese të Hydrës në vitin 1829, të cilat kërkonin përmbysjen e Kapodistrias. Ata i kërkuan Miaoulis të pushtonte stacionin detar të Poros, përpara se komandanti Kanari të vinte kundër Hydrës. Kapodistria iu lut admiralit Rickord që të sulmonte kryengritësit. Në të vërtetë, admirali rus bllokoi stacionin detar dhe përpara rrezikut për t’u kapur, Miaoulis hodhi në erë fregatën Hellas dhe korvetën Hydra (dy anijet më të mëdha të flotës greke) dhe u arratis në Hydra. Reagimi ndaj Guvernatorit ishte ekstrem. Maniatët refuzuan t’i paguanin taksat autoritetit qendror dhe u rebeluan gjithashtu.

Rivaliteti i Kapodistrias me Mavromihalët, familjen më të fortë të Manit, doli fatale. Me kalimin e kohës, Kapodistria u bë gjithnjë e më i irrituar dhe mosbesues ndaj të gjithëve. Atij i mungonte vetëpërmbajtja dhe gjakftohtësia e nevojshme, duke rezultuar në rëndimin e pajustifikuar të pasioneve personale. Kësaj situate duhet t’i atribuohet edhe sjellja e tij e ashpër ndaj plakut Petrobeis Mavromihalis. Kapodistria urdhëroi arrestimin dhe burgosjen e tij, ndërsa vëllanë e tij Konstantin dhe djalin e tij Georgios e mbajti në Nafplio, ku ishte zhvendosur kryeqyteti i shtetit të ri grek. Kjo ngjarje nxiti urrejtjen dhe nevojën për hakmarrje nga ana e Mavromihalëve.

Në orën 5:35 të mëngjesit të 27 shtatorit 1831, Ioannis Kapodistrias u vra nga Konstantinos dhe Georgios Mavromihalis jashtë kishës së Shën Spiridhonit, teksa shkonte në kishë, ku ra i vdekur. I vetmi person që e shoqëronte ishte truproja e tij me një krah, i quajtur Kokkonis.

Konstantinos Mavromihalis u vra në vend nga sulmuesit, të cilët e linçuan literalisht. Georgios Mavromihalis kërkoi mbrojtje në ambasadën franceze. Me këmbënguljen e turmës së mbledhur, e cila kërcënoi se do të digjte ambasadën, zv/ambasadori Baron Rouen ia dorëzoi atë autoriteteve. Georgios Mavromihalis u dënua me vdekje nga një gjykatë ushtarake dhe u ekzekutua me pushkatim në mëngjesin e 10 tetorit 1831.

Në vend të Ioannis Kapodistrias së vrarë, për një kohë të shkurtër u emërua vëllai i tij Augustini. Vendi kishte kaluar në kaos dhe anarki, Fuqitë Mbrojtëse shfrytëzuan rastin për të vendosur një monarki, nga frika e rritjes së një lëvizjeje liberale.

Shteti grek e nderoi Guvernatorin, duke i dhënë emrin e tij vendeve dhe institucioneve publike, si Universitetit të Athinës, titulli zyrtar i të cilit është Universiteti Kombëtar dhe Kapodistrian i Athinës. Më tej, Ioannis Kapodistrias gjendet i paraqitur në monedhën 20-centëshe të versionit grek të euros, ndërsa emrin e tij ka marrë edhe plani për riorganizimin administrativ të vendit i propozuar nga qeveria Simitis (“Programi I. Kapodistrias”).

Një prej politikanëve më emblematikë europianë, me aktivitet dhe poste të larta drejtuese në Perandorinë Ruse, në Zvicër dhe në Greqi. Një prej fizionomive më të rralla politike dhe diplomatike në Europë.