Në Mesdhe, një cunami i madh mund të godasë 10 deri në 15 vende. Zonat sizmike “të kuqe” të Greqisë.
Sizmologu hulumtues dhe partneri shkencor i UNESCOs Dr. Gerasimos Papadopoulos sqaron peizazhin për mundësinë e një tërmeti të fortë që do të shkaktojë cunam dhe do të godasë zonat bregdetare, me skenarin më të mundshëm që ky të nisë nga Greqia, po përgatiten vendet e Mesdheut.
Kjo ndodh pasi Greqia ka sizmicitetin më të lartë në të gjithë Mesdheun, përgjatë Harkut të famshëm Helen, siç shpjegon sizmologu kërkimor dhe partneri shkencor i UNESCOs Dr. Gerasimos Papadopoulos.
Harku specifik, siç thekson ai në një intervistë për Agjencinë e Athinës, nis nga Ishujt Jon, kalon në fund të detit Jon Jugor jashtë Peloponezit dhe duke kaluar në jug të Kretës përfundon në Rodos dhe për këtë arsye, mundësia e një brezi cunami pas një ngjarjeje të fortë nënujore është absolutisht e mundur, ose tërmet bregdetar.
Megjithatë, për shkak të rrallësisë së fenomenit, pati konfuzion për shumë vite sesi të përgatiteshim për ta trajtuar atë.
Megjithatë, sot, si në nivel kombëtar, ashtu edhe ndërkombëtar, përmes pjesëmarrjes së Greqisë në Grupin Koordinues Ndërqeveritar të UNESCOs, janë hartuar protokolle të standardizuara për veprimet e drejtpërdrejta, ndërkohë që po kryhen ushtrime gatishmërie dhe aksione për trajnimin e qytetarëve.
Zonat sizmike “të kuqe” në Greqi.
Lidhur me zonat sizmike në Greqi dhe brigjet ku rreziku i gjenerimit të cunamit është më i lartë, sizmologu sqaroi se “Përtej Mesdheut, përgjatë Harkut Grek, kemi sizmicitetin më të lartë, i cili është edhe nën ujë, ndaj është e vetëkuptueshme dhe dihet edhe nga të dhënat shkencore, se pikërisht aty kemi rrezikun më të madh për prodhimin e një cunami.
Cunami përhapet shumë shpejt, nuk “shuhet” lehtë dhe kërcënon zonat bregdetare në distanca të gjata, kjo është e veçanta e fenomenit. Pastaj kemi një zonë tjetër me rrezikshmëri të lartë, Gjirin e Korinthit. Ka edhe sizmicitet shumë të lartë, por me ndryshimin se është një gji i mbyllur dhe nuk mundet, qoftë edhe një cunami i madh, të dalë e të kërcënojë zona të tjera. Më pas, kemi më pak rrezik në zona si Dodekanisa dhe në përgjithësi Egjeu Lindor, Lesvos, Kios.
Më pak e mundshme, bazuar në të dhënat e sizmicitetit, është mundësia që një cunam të nisë nga vendet e tjera të Mesdheut dhe të arrijë në Greqi. Në të kundërt, vende të tjera si Izraeli dhe Italia po përgatiten sistematikisht për një cunami që mund të fillojë nga Harku Grek.
Nga vendet fqinje jemi pak të kërcënuar, si për shembull nga Italia. Nuk ka të dhëna për një tërmet të madh që shkakton cunam që mund të mbërrijë në anën tonë.
Nuk kanë sizmicitet të lartë sa ne, megjithatë në skenarët tanë ne e kemi parasysh edhe këtë mundësi. Përkundrazi, në Itali kanë shumë frikë nga cunami që mund të nisë nga Greqia dhe kanë bërë shumë kërkime për këtë çështje.
Po ashtu edhe izraelitët. Ne kemi bërë stërvitje të përbashkëta me izraelitët, ata kanë shumë frikë nga cunami që mund të krijohet, për shembull përgjatë Kretës, apo Rodosit dhe në 45 minuta, maksimumi në një orë, do të ketë arritur në Izrael”, thekson z. Papadopoulos
Në Mesdhe, një cunami i madh mund të godasë 10-15 vende.
A mund të jemi të përgatitur për gjenerimin e mundshëm të një cunami pas një tërmeti të fortë nënujor ose bregdetar?
“Sigurisht që mundemi”, u përgjigj z.Papadopoulos, duke vënë në dukje përgatitjen e shtetit grek dhe të vendeve mesdhetare në tërësi, nëpërmjet Grupit Koordinues Ndërqeveritar për Sistemin e Paralajmërimit të Hershëm dhe Zbutjes së Cunamit në Atlantikun Verilindor, Mesdheu dhe detet e ndërlidhura (ICG/NEAMTWS) të Komisionit Ndërqeveritar Oqeanografik të UNESCOs (IOC-UNESCO), tërmeti dhe cunami i Oqeanit Indian të vitit 2004 dhe humbjet dhe fatkeqësitë e mëdha njerëzore në 14 vendet që ai preku luajtën një rol vendimtar.
“Për cunamin kemi marrë hapa shumë të rëndësishëm, pikërisht sepse ka pasur kërkesë për bashkëpunimin e shteteve. Ne jemi mbrapa, pavarësisht përparimeve në sistemet teknologjike, në ndërveprim, domethënë në mënyrën sesi shërbimet do të funksionojnë së bashku, në një sinergji.
Cunami nuk ka kufij. Në Mesdhe një cunami i madh mund të godasë 10-15 vende. Kjo do të thotë se vendet duhet të bashkëpunojnë me njëri-tjetrin. Shumë herë ata janë në luftë, ose nuk kanë marrëdhënie të mira, ndonjëherë nuk kanë të njëjtin nivel teknologjik, nuk kanë të njëjtin nivel kulturor, kështu që na duhet një katalizator për t’i bashkuar vendet, dhe kjo është UNESCO”, theksoi z.Papadopoulos.
Sot Ofruesit e Shërbimeve të Tsunamit (TSP) të Grupit ICG/NEAMTWS mbështeten teknikisht nga pesë qendra kombëtare, në Portugali, Francë, Itali, Greqi dhe Turqi.
“Sfida më e rëndësishme është sigurimi i transmetimit të shpejtë dhe të besueshëm të paralajmërimeve për cunami, të cilat sipas protokolleve të rënë dakord në UNESCO, pesë qendrat i dërgojnë në tre mënyra njëkohësisht (e-mail, faks dhe GTS) dhe më pas shërbimet e mbrojtjes civile duhet të përdorin po aq sisteme të besueshme, për të kaluar mesazhin poshtë, tek banorët.”
Avangarda ndërkombëtare e Greqisë.
Pesë qendrat e Grupit ICG/NEAMTWS bashkëpunojnë me njëra-tjetrën dhe janë hartuar protokolle specifike veprimi, nga të cilat askush nuk mund të devijojë. “Sapo një tërmet dyshohet se ka gjeneruar një cunami, pra me magnitudë më të madhe se 6 ballë, nën ujë dhe në sipërfaqe, menjëherë organizohet një mesazh paralajmërues për cunam.
Observatorët e Athinës, Romës etj. i dërgojnë Mbrojtjes Civile të vendit të tyre brenda 8 deri në 10 minuta mesazhin dhe Mbrojtja Civile shikon sesi mesazhi shkon deri në zonat e kërcënuara. Për shumë vite ka pasur një konfuzion për këtë çështje, përkatësisht çfarë mund të bëjmë praktikisht, duke qenë se sidomos këtu në Mesdhe marzhi i reagimit për të mbrojtur popullatën e përgjithshme është shumë i kufizuar, shpesh vetëm disa minuta”, theksoi z.Papadopoulos.
Ai gjithashtu theksoi se në shkurt 2020, kur ishte ftuar në debatin në Komisionin kompetent të Kuvendit për ligjin e ri të Mbrojtjes Civile, i cili u miratua dhe tashmë është në fuqi, kishte ngritur çështjen e përgatitjes së shtetit grek për mundësinë e një cunami: “Kushtojini vëmendje kësaj, pasi vendi mund të ketë nevojë për të. Atëherë duhet të jemi gati”, kishte thënë ai në ndërhyrjen e tij dhe disa muaj më vonë, në tetor 2020, në tërmetin e madh të Samosit, “për herë të parë jo vetëm në Greqi, por në përgjithësi në zonën europiane dhe në Mesdhe, u përdor linja 112”.
“E konsideroj një hap shumë të rëndësishëm pavarësisht disavantazheve të vërejtura. Ne grekët e bëmë këtë akt ‘pionier’, ka mënyra për të përmirësuar edhe më shumë sistemin, jam i sigurt, që përparimi shkencor dhe teknologjik që na mundëson të dërgojmë paralajmërimin brenda 10 minutave, të bëhet edhe më i mirë nga pikëpamja operacionale”, shtoi ai.
Kur qytetarët nuk duhet të presin 112 dhe kërkohet evakuimi i menjëhershëm.
Zonat bregdetare pranë epiqendrës së tërmetit janë në rrezik të menjëhershëm në rast të një cunami. Atje, ata që janë afër brigjeve dhe ndjejnë tërmetin duhet të largohen menjëherë, pa pritur asnjë lloj informacioni dhe për këtë arsye duhet të përgatiten për ta bërë këtë, nëpërmjet veprimeve edukative, në zonat me rrezik të lartë.
“Rasti më i vështirë përgjithësisht ka të bëjë me zonat bregdetare që janë më afër fokusit të tërmetit që prodhon cunamin. Këtë e pamë në Samos në vitin 2020. Në Samosin e Veriut vala e parë mbërriti në vetëm 4 minuta. Si e dimë këtë? Nuk kishim instrumente por video dhe i përdorëm për herë të parë në studimin tonë përkatës. Ato janë regjistruar nga kamera të besueshme.
Për katër minuta mbërritën dallgët. Atje, për fat të keq, nuk mendoj se sistemi ka kohë të japë një paralajmërim. Këtu ndërhyn ajo që quhet informim, informim dhe edukim i popullsisë. Udhëzimi bazë thotë: “Sapo të ndjeni një tërmet në një zonë bregdetare, lëvizni menjëherë në brendësi”.
Nuk keni kohë të dëgjoni paralajmërim, nuk prisni të merrni një mesazh nga 112, apo të informoheni nga media se çfarë po ndodh saktësisht. Menjëherë, në çast laguhuni, sepse vala mbërrin me shpejtësi. Kjo është shumë e rëndësishme dhe kërkon një përpjekje të madhe edhe në një fushë tjetër, trajnim, edukim, informacion. Kërkon gjithashtu trajnim të vetë drejtuesve, organeve dhe shërbimeve lokale”, shpjegoi z.Papadopoulos.
Sizmiologët grekë, shkencëtarë të mirënjohur botërisht kanë kohë që kanë ngritur shqetësimin e tyre për një tërmet të madh të mundshëm në Mesdhe, për të cilin, të gjitha vendet duhet të jenë të parapërgatitura mirë, sepse pas tërmetit, mendohet që fenomeni sizmik do të shoqërohet nga një cunam.
