Zemërimi i Moskës ndaj Athinës, teksa nuk iu dërgua ftesë zyrtare trupit diplomatik, si çdo vit, për të marrë pjesë në ceremoninë e përvjetorit të “Betejës së Navarinos”, përkrah trupave të tjerë diplomatikë, deklaroi: “Ju tradhtuat veten! Qeveria greke po përpiqet të rishkruajë historinë.”
Moska është zemëruar me lëvizjen e papranueshme të Qeverisë Greke për të mos ftuar ambasadën ruse në festimet e 195-vjetorit të “Betejës së Navarinos” me përfaqësuesen e Ministrisë së Jashtme ruse Maria Zakharova të sulmojë drejtpërdrejt Qeverinë Greke “siç e keni tradhtuar veten, po e përsërisni”.
Madje ajo iu drejtua në deklaratën e saj vetë qytetarëve grekë: “Jemi të sigurtë se populli grek nuk do të lejojë që faqet e historisë sonë të përbashkët të fshihen nga kujtesa e tyre, nuk do të harrojnë rolin vendimtar të Rusisë, që Greqia të fitonte pavarësinë e saj” (1821).
Është e qartë se Qeveria Ruse e dallon Qeverinë aktuale Mitsotakis nga Greqia dhe populli grek, duke thënë se nuk kanë asnjë lidhje.
Përfaqësuesja e Ministrisë së Jashtme e përfundoi deklaratën e saj me një paralajmërim të qartë: “Njerëzit që harrojnë historinë e tyre, tradhtojnë veten e tyre”.
Ambasada ruse në Athinë, shkroi në një postim në rrjetet sociale: “Për herë të parë përfaqësuesit e ambasadës ruse nuk ishin të ftuar në festimet e 195-vjetorit të Betejës Detare të Navarinos. Shpesh shtrohet pyetja: çfarë është falsifikimi i historisë? Qeveria Greke na tregoi një shembull “të mirë” sot”.
Ndërkohë, Ministria e Punëve të Jashtme ruse, duke iu referuar përvjetorit vuri në dukje: “Në këtë ditë, në vitin 1827, forcat aleate nga Rusia, Britania dhe Franca mposhtën me vendosmëri forcat osmane në betejën epike detare të Navarinos në detin Jon. Fitorja bëri që Greqia të merrte përfundimisht pavarësinë e saj”.
Për pak histori.
Në moment e vështira për Greqinë gjatë Revolucionit, diplomacia europiane ndryshoi qëndrim dhe filloi të ndërhynte në favor të Revolucionit. Kontribut në këtë kishte Sekretari i ri i Jashtëm i Anglisë, George Canning, i cili i dha një kthesë më liberale politikës së jashtme të Albionit të Vjetër. Kështu, më 24 qershor 1827, në Londër u nënshkrua një traktat midis Anglisë, Francës dhe Rusisë, i cili përcaktonte pavarësinë e Greqisë.
Sipas traktatit, një shtet grek u krijua dhe në po të njëjtin Traktat kishte edhe një nen sekret, i cili parashikonte ndërhyrjen e tre fuqive, nëse dy palët ndërluftuese nuk pranonin kushtet e kontratës (Turqia pra, dhe Greqia). Që do të thotë Rusia kishte ndërmarrë rolin e paqeruajtësit në favor dhe mbështetje të Greqisë.
Për këtë qëllim, flota angleze nën admiralin Codrington, ajo franceze nën admiralin Derigny dhe ajo ruse nën admiralin Hayden lundruan në Peloponez për të zbatuar ndërprerje të armiqësive. Pala greke e pranoi me dëshirë propozimin e tre aleatëve, ndërsa Sulltani ishte i indinjuar dhe refuzoi çdo ndërhyrje në territorin e tij.
Flota turko-egjiptiane, nën drejtimin e Tahir Pashës, Muharrem Beut dhe Mustafa Beut, arriti t’i afrohej lagunës së Navarinos (Pylos i sotëm), përpara se Derigny ta ndalonte atë. Qëllimi, tani, i tre admiralëve ishte të parandalonin transferimin e trupave egjiptiane në zona të tjera të Peloponezit. Më 7 shtator 1827 Codrington, i cili ishte në komandën e përgjithshme, i sinjalizoi Ibrahimit se flota e tij ishte aty për të zbatuar një armëpushim dhe e paralajmëroi atë se refuzimi i tij do ta detyronte ta zbatonte atë me forcë.
Ibrahimi, i cili vazhdoi me intensitet të pandërprerë operacionet e tij ushtarake në Peloponez, e mori mjaft seriozisht kërcënimin e Codrington-it dhe në ditët në vijim dy skuadrilje të flotës turko-egjiptiane u larguan nga Navarino në drejtim të Hidrës dhe Patrës. Megjithatë, ata u bllokuan nga flota aleate dhe u detyruan të afroheshin përsëri në Navarino.
Keqinterpretimet e Ibrahimit i detyruan tre admiralet te ndryshonin drejtim. Ata vendosën të lundrojnë anijet e tyre në Gjirin e Navarinos për të monitoruar më efektivisht lëvizjet e flotës turko-egjiptiane, e cila përbëhej nga gjithsej 89 anije dhe 41 transportuese, nga të cilat 8 ishin austriake. Forcat aleate ishte numerikisht shumë më të vogla, ato kishin vetëm 12 anije britanike, 7 franceze të drejtuara nga fregata Sirena dhe 8 ruse të udhëhequra nga anija Azov.
Codrington, duke mos pasur zgjidhje tjetër, dha urdhrin për sulmin. Me gjithë epërsinë numerike të flotës turko-egjiptiane dhe ndihmën e artilerisë së Sfakterias (ishulli që pothuajse bllokon gjirin e Navarinos), beteja detare u kthye menjëherë në favor të flotës aleate, e cila kishte më shumë fuqi zjarri.
Rreth orës 18, laguna u mbush me anijet e dëmtuara të flotës turko-egjiptiane. 59 anije u fundosën, 6.000 burra u vranë ose u mbytën. Kurse aleatët humbën 172 burra, ndërsa të plagosurit arritën në rreth 500 njerëz. Dy anije u shkatërruan plotësisht dhe disa pësuan dëme të mëdha.
Në Paris dhe Moskë lajmi shkaktoi një emocion të madh. Iniciatori i Aleancës së Shenjtë dhe armiku i madh i Revolucionit Grek, Princi Metternich, e karakterizoi shkatërrimin e flotës turko-egjiptiane si “fillimi i mbretërimit të kaosit”.
Beteja Detare e Navarinos shënoi lirinë e Greqisë, pavarësisht refuzimit të vazhdueshëm të ashpër të Sulltanit. Të tre fuqitë më në fund imponuan vullnetin e tyre dhe deri më 12 shtator 1829 kur u zhvillua beteja e fundit e Luftës në Petra të Viotisë, ishte formuar shteti grek me kufirin verior të linjës Amvrakikos – Pagasitikos.
Me pak fjalë, Rusia ishte një nga faktorët kryesorë për të cilin Greqia fitoi themelimin e shtetit dhe ky është një fakt historik.
***
Veprimi i qeverisë greke për të mos ftuar Ambasadën Ruse në festime është i paprecedent përsa i përket “mosmirënjohjes historike”, por edhe pse krejtësisht imoral, ishte i pritshëm pasi K. Mitsotakis i ka “shpallur luftë” Rusisë me deklaratën e tij, si vasal i perëndimorëve.
Moska nga të gjitha vendet e Perëndimit është kryesisht e zhgënjyer me qëndrimin e Greqisë dhe Bullgarisë, pasi kontributi i Rusisë për të fituar këto dy vende pavarësinë dhe për të themeluar shtetet e tyre, në epokën moderne, ka qenë i një rëndësie vendimtare.
