Kampi më i madh i përqendrimit nazist, ku u krye krimi më i madh në historinë e njerëzimit, si pjesë e “zgjidhjes përfundimtare” nga nazistët, 1.1 deri në 1.5 milion njerëz, 90% e të cilëve ishin hebrenj, u shfarosën në mënyrë “industriale” brenda dy vite e gjysmë (1942-1944).
Auschwitz (në fakt ishte një kompleks kampesh) u krijua më 27 prill 1940 me urdhër të udhëheqësit SS Heinrich Himmler, në pjesën e pushtuar nga gjermanët e Polonisë, konkretisht në periferi të qytetit të Aushvicit (Aushvic në gjermanisht), 60 kilometra në juglindje të Krakovit. Zona u zgjodh sepse ishte një qendër hekurudhore me 44 linja, në mënyrë që trenat që transportonin hebrenjtë e dëbuar nga çdo cep i Europës së pushtuar të mund të arrinin lehtësisht.
Fillimisht u krijua Aushvic 1, një kamp përqendrimi për të burgosurit politikë, kryesisht polakë dhe gjermanë. Në tetor 1941, filloi ndërtimi i një kampi të dytë, Auschwitz 2 (i njohur gjithashtu si Birkenau), me katër dhoma gazi. Aty u bë “zgjidhja përfundimtare” e popullit hebre (1942-1944), si rezultat i Konferencës së Wansee, duke arritur në një moment numrin prej 20.000 djegieje në ditë. Në këtë kamp, mjekët SS i trajtonin të burgosurit si kafshë laboratori, duke kryer eksperimente të tmerrshme eugjenike.
Në maj 1942, u krijua Aushvic 3, një kamp pune ët detyruar, duke furnizuar me punë konsorciumin e industrisë kimike IG Farben, i cili përbëhej nga kompani të njohura të pasluftës si BASF, Bayer, Hoechst (tani Sanofi) dhe AGFA.
Me përparimin e sovjetikëve në Frontin Lindor, Aushvici gradualisht filloi të braktiset dhe të burgosurit u zhvendosën në perëndim në kampe të tjera përqendrimi. Në “marshet e vdekjes” famëkeqe, mijëra të burgosur vdiqën nga vështirësitë ose u vranë nga gjermanët. Në Aushvic mbetën 7.650 të burgosur të pafuqishëm, të cilët u çliruan nga njerëzit e Ushtrisë së Kuqe më 27 janar 1945.
Rreth 55.000 hebrenj u dëbuan nga Greqia në Aushvic, shumica e tyre nga Selaniku. Është grupi etnik më i madh pas hebrenjve nga Hungaria (430.000), Polonia (300.000), Franca (69.000) dhe Holanda (60.000). 3⁄4 e hebrenjve grekë u shfarosën në dhomat e gazit të saj menjëherë pas mbërritjes së tyre.
Më 7 tetor 1944 ndodhi i vetmi akt i rezistencës në Aushvic nga hebrenjtë grekë, kur ata sulmuan ushtarët gjermanë që kishin ardhur për të përzgjedhur 200 të vdekur të ardhshëm në krematoriume. Kryengritja u mbyt në gjak dhe vetëm 26 nga 300 hebrenjtë grekë mbijetuan. Por ishte edhe hera e parë që gjermanët pësuan humbje në Aushvic. U vranë 3 nënoficerë dhe u plagosën 14 ushtarë.
Edhe pse gjermanët shkatërruan pjesë të kampit përpara se ta braktisnin atë, pjesa më e madhe e Aushvicit 1 dhe 2 (Birkenau) mbeti e paprekur dhe më vonë u shndërrua në një muze dhe memorial. Në vitin 1979, Auschwitz-Birkenau u shpall një ‘site’ i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO.
27 janari, data e çlirimit të Aushvicit nga Ushtria e Kuqe në vitin 1945, është shpallur nga OKB si Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Viktimave të Holokaustit.
