Çdo vit më 1 prill ringjallet zakoni i gënjeshtrave të pafajshme. Është një zakon lozonjar i njerëzve, me dimension global.
Zakoni
Çdo vit më 1 prill “ringjallet” zakoni i gënjeshtrave të pafajshme. Zakoni e ka origjinën nga Perëndimi dhe rrënjët e tij mund të gjurmohen në Keltët e lashtë, të cilët shkonin për peshkim në ditën e 1 prillit kur moti përmirësohej. Shumicën e kohës ata dilnin duarbosh, por historitë e tyre të rreme për peshqit e mëdhenj dhanë rezultat.
Në mesjetë, francezët festonin Vitin e Ri më 1 Prill, për shkak të Pashkëve. Në 1560 ose 1564, Mbreti Çarli IX e zhvendosi fillimin e vitit nga 1 prilli në 1 janar për ta mbajtur vendin e tij në përputhje me kalendarët e vendeve të tjera. Ky ndryshim krijoi probleme për njerëzit, pasi gjithçka që lidhet me organizimin e kohës krijon ngarkesa dhe reagime emocionale. Kështu ata nga nënshtetasit e mbretit që pranuan ndryshimin e kalendarit i ngacmuan ata që vazhduan të respektonin Vitin e Ri të vjetër (1 Prill) duke u thënë me shaka gënjeshtra, ose duke u dhënë dhurata false të Vitit të Ri.
Nga keltët dhe francezët, zakoni u përhap në mbarë botën, me gazetat që u bënë të njohura në fillim të shekullit të 20të dhe më pas mediat elektronike, të cilat shpesh transmetonin lajme shumë të suksesshme – mashtrime. Me përhapjen e internetit, dita e 1 prillit është kthyer në një zakon të përditshëm. Të ashtuquajturat “mashtrime” janë shakatë më të zakonshme në internet. Këto janë histori të ndërtuara në mënyrë të hollësishme që mund të mashtrojnë edhe një ekspert të temës të cilën trajtojnë.
Në rajonin e Ballkanit zakoni duhet të ketë qenë i njohur që në kohën e kryqëzatave. Zakoni i gënjeshtrës nuk është i panjohur në Ballkan. Në fakt, është, siç argumentojnë disa akademikë të folklorit, një mekanizëm i zakonshëm në përpjekjen për të siguruar suksesin e një veprimi magjik ose një detyre të vështirë, bazuar në nocionin se pseudoshkenca mashtron dhe pengon forcat e dëmshme. Dhe gënjeshtra e 1 prillit është “një tallje e qëllimshme e forcave të dëmshme që do të pengonin prodhimin bujqësor”.
Suksesi i një shakaje të 1 prillit varet nga sa mirë është ekzekutuar. Gënjeshtave më poshtë u besuan mijëra apo edhe miliona njerëz, duke shkaktuar habi, zemërim apo tmerr…
Aromë shumë e rëndë
Mëngjesin e 1 prillit 1919, banorët e Venecias u befasuan kur zbuluan grumbuj pleh kuajsh në sheshin e famshëm të Shën Markut, sikur aty të kishte kaluar një tufë e tërë. Atyre iu duk shumë e çuditshme, pasi sheshi është i rrethuar me kanale dhe kuajt e kanë shumë të vështirë të arrijnë atje. Më në fund, u zbulua se shakatari ishte një britanik i quajtur Horace Cole, i cili kishte shkuar në Venecia në muajin e mjaltit. Një natë më parë, me një bashkëpunëtor të një gondolieri, ai kishte çuar në shesh kavalinën dhe e kishte shtrirë kudo bajgat e kuajve, duke i bërë venecianët të çmendeshin, të dilnin nga vetja. Më në fund, Cole i papenduar për gënjeshtrën u divorcua pas oak kohë edhe nga gruaja e tij, e cila nuk mund t’i duronte më shakatë e tij!
Fundi i botës
Më 31 mars 1940, një radio stacion në Filadelfia, SHBA, transmetoi deklaratën e tmerrshme të mëposhtme për shtyp të lëshuar nga Instituti i Shkencave “Franklin”, i cili ende funksionon në të njëjtin qytet sot: “Astronomët e Institutit Franklin konfirmojnë frikën tuaj më të keqe për fundin e botë. Shkencëtarët parashikojnë se bota do të shkatërrohet nesër saktësisht në orën 15:00. koha lokale. Kjo nuk është një shaka e 1 prillit. Wagner Schlesinger, drejtor i Planetariumit të qytetit mund ta konfirmojë njoftimin.”
Njerëzit u kapën nga paniku, linjat telefonike u ndezën me qytetarë të tmerruar që kërkonin informacion nga autoritetet e qytetit. Përfundimisht, u zbulua se mashtrimi ishte inskenuar nga William Castellani, një oficer shtypi në Institutin Franklin, në mënyrë që të reklamonte një leksion që do të jepej më 1 prill në Institutin me temë “Cili do të jetë fundi i botës?” Sigurisht që Castellani u shkarkua menjëherë.
Grerëzat vrasëse
Dëgjuesit e habitur të radiostacionit 1ZB në Auckland, Zelanda e Re dëgjuan në mëngjesin e 1 prillit 1949 spikerin Phil Shone duke i paralajmëruar ata se një tufë gjigante grerëzash po shkonte drejt qytetit! Këshilla e tij? “Vishni çorapet mbi pantallonat tuaja dhe sigurohuni që të vendosni kurthe të grerëzave të mjaltit jashtë shtëpive tuaja!” Qindra njerëz ndoqën me besnikëri këshillën e shakatarit, deri në momentin kur ai pranoi se ishte një mashtrim, shaka e 1 prillit.
Nuk u argëtua aspak drejtori i Radio Zelandës së Re, i cili vendosi që çdo vit para festës së 1 prillit t’u dërgohet një kujtesë të gjitha radiostacioneve se detyra e tyre është të transmetojnë vetëm të vërtetën.
Korrja e spagetit
Në ditën e 1 prillit 1957, prezantuesi i lajmeve të BBC-së, Richard Dimbleby, prezantoi një raport vizual mbi korrjen e spagetit pranveror në Itali dhe ishte e besueshme!
Ekonomi nga policia
“Për arsye ekonomie, komisariati i qytetit do të qëndrojë i mbyllur në orën 18:00-06:00 e mëngjesit. Një aparat telefonik do të regjistrojë telefonatat e qytetarëve gjatë natës. Të nesërmen në mëngjes policia do të kontrollojë spitalin dhe morgun për urgjenca dhe nëse nuk është raportuar ndonjë gjë e madhe, ata do të kuptojnë se mesazhet në aparatin telefonik nuk paskan qenë urgjente.”
Kështu shkruante gazeta Kokomo Tribune e qytezës së vogël Kokomo në Indiana, SHBA në një artikull në Ditën e Gënjeshtrave të Prillit 1959, duke i bërë disa njerëz naivë të shqetësohen për sigurinë e tyre.
Ndryshimi i trafikut
Më 1 prill 1971, radioja shtetërore e Francës njoftoi se sipas një ligji të ri, të gjithë shoferëve europianë do t’u kërkohet të lëvizin në anën e kundërt (d.m.th. në anën e majtë të rrugës) për të bërë britanikët të ndihen më rehat kur hyjnë në Bashkimin Europian. Bashkohuni!
Pothuajse menjëherë, telefonat e stacionit u ndezën nga qindra shoferë francezë të zemëruar që protestonin, duke e detyruar spikerin shakatar të pranonte pothuajse menjëherë se ishte një shaka e 1 prillit dhe të kërkonte falje.
Rrezik për flokëkuqtë
Në ditën e 1 prillit 1972, radio BBC transmetoi një intervistë me një shkencëtar të shquar, i cili foli për përpjekjet e qeverisë britanike për të ndaluar përhapjen e “sëmundjes së elmës”, e cila tashmë kishte prekur shumë pemë në Angli. Shkencëtari foli për një zbulim befasues për këtë sëmundje: Kushdo që u shkonte pranë pemëve të sëmura, bëhej imun ndaj… ftohjes! Por kishte edhe efekte anësore: Nëse ai që iu afrohej pemëve të sëmura dhe ishte flokëkuq, pas një kohe flokët do i zverdheshin! Kjo, thotë ai, për shkak të një ngjashmërie që ekziston në gjakun e flokëkuqëve dhe në dheun ku rriteshin pemët e sëmura. Për këtë arsye ai këshilloi njerëzit që të mos u afrohen pyjeve dhe parqeve dhe të presin njoftime më të reja shkencore. Natyrisht, “shkencëtarin” e luante një humorist. Dhe të mendos sa “flokëkuqë” ka në Britani.
Ajsbergu në verë
Në ditën e 1 prillit 1978, banorët e Sidneit u befasuan kur panë një rimorkiator që hynte në port, duke tërhequr një ajsberg pas tij. Surpriza e tyre ishte e justifikuar, pasi në Australi ishte ende verë. Radio transmetoi lajmin, duke shpjeguar se çfarë po ndodhte: ajsbergu ishte sjellë, thotë milioneri australian Dick Smith, për t’i prerë në kube akulli dhe për t’i shitur për 10 cent secili! Shumë ishin të interesuar të dinin se ku mund të blinin akullnajat e koleksionit, derisa u zbulua e vërteta: ajsbergu ishte thjesht një anije tjetër e mbuluar me një fletë të bardhë dhe shkumë zjarrfikëse. Shakaja ishte bërë vërtet nga Smith dhe kjo i kushtoi shtrenjtë.
Një gënjeshtër e pafajshme inteligjente ka momente që vlen më shumë se 1 e vërtetë demente.
